O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta

e – til oldi, lablanmagan, o‘rta keng unli. Adabiy orfografik e (ye), ke(l), ber, yend’, yechk’, yerk.

є – til oldi, lablanmagan, ye bilan e o‘rtasidagi bir tovush (“e”lashgan e), “ulautli” shevalarda uchraydi: kemәd’, xәmxכn, єtכmכn /kelmadi, Xalimaxon, erta bilan/.

u – til orqa, lablangan, tor unli. Adabiy orfografik u: tuxum, urug‘, xכt’n, hurmәt, xursәn(d).

ү – til oldi, lablangan, tor unli. Adabiy orfografik u: uye, uke, uchun, tush, kulol, gul.

o – til orqa, lablangan, o‘rta-keng unli. Adabiy orfografik o‘: ort.q//ort.:, tog‘r’, oq, toqq’z.

ө – til oldi, lablangan, o‘rta-keng unli. Adabiy orfografik o‘: oy, koze, toverd’, gozel, koz.

’ – oraliq, tor, lablanmagan unli. Adabiy orfografik i: b’z, s’z, b’l, et’, ’ker’, k’y’k, p’yoz.

i – til oldi, tor, lablanmagan unli. Adabiy orfografik i: , bu tovush asosan sinargmonizmni saqlagan shevalarda mustaqil fonema tarzida qo‘llanadi: tetik, ish, tiymә (tetik, ish, tegma).

i – til orqa, tor, lablanmagan, umumturkiy tillarga xos unli, rus tilidagi i tovushiga nisbatan ancha chuqur talaffuz qilinadi. Singarmonizmni saqlagan shevalarda mustaqil fonema sifatida, singarmonizmni yo‘qotgan shevalarda fonemaning varianti sifatida uchraydi: tinchl’k, hәqil, әviz (tinchlik, aql, og‘iz).

– shahar va shahar tip shevalarda chuqur til orqa q, g‘, h tovushlari bilan yondosh kelganda uchraydigan, indiferrent ’ va til orqa i o‘rtasidagi tovush: q’z, m’x, g‘’sht, q’rq, t’g‘, q’sh.

e, o, ye unlilari so‘z boshida diftonglashganda quyidagicha transkripsiya qilinadi:

1. Diftonglashishning maksimal darajasi -yә yoki iә, ve, uo singari ifodlanadi: yeshki, velsә, vөttu, uosha (echki, o‘lsa, o‘tdi, o‘sha).

2. Diftonglashishning kuchsizlanishi – /y/e yoki /i/e, /v/ yoki /u/o singari ifodalanadi: /v/ z, /v/, ttuz, /u/ot, /i/et (o‘z, o‘ttiz, o‘t, et).

b, d, z, m, n, p, r, s, t, sh, k, x, h undoshlari o‘zgarishsiz ishlatilaveradi.

v – lab-lab undosh v. Lab-tish uchrab qolsa, alohida izohlash kerak.

y – ruscha y ga nisbatan siqiqroq talaffuz qilinadigan tovush: yoz, y xsh’, toy, oy, tayyor (yoz, yaxshi, toy, oy, tayyor).

g‘ – chuqur til orqa, frikativ: tog‘, tog‘a, g‘oz, bog‘’z (tog‘, tog‘a, g‘o‘za, bo‘g‘iz).

g‘‘– chuqur til orqa, portlovchi, g‘ fonemasining kombinator varianti: tong‘uz, qorong‘’, jamg‘’r (to‘ng‘iz, qorong‘i, yomg‘ir).