Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta

9.5. Xalqaro darajada boshqaruv.

Tashqi savdo, agrar siyosat sohasida, tijorat va fuqarolik huquqi (raqobat erkinligi, monopoliya va shartnoma), soliq huquqlarida (soliq tizimining daromadga yaqinlashuvi, mablag’ning aylanib turishiga qarab soliq rejasini belgilash, EH mablag’iga bevosita badallar tushumi) Yevropa qonunchilik hujjatlari milliy qonunlarni almashtira oladi.
Biroq, tashqi bosqichda tashqi iqtisodiy siyosatda milliy hukumat quyidagi imkoniyatlarga ega:

• 
  uchinchi bir mamlakatning mollariga import ulushini kiritish;
  
• 
  birinchi navbatda to’qimachilik va elektron mahsulotlar tannarxi ancha arzon bo’lgan mamlakatlar (masalan, Yaponiya, Janubiy Koreya) bilan «ixtiyoriy cheklangan eksport» shartnomalari tuzish;
  
• 
  sobiq mustamlaka mamlakatlar bilan alohida savdo munosabatlarini saqlab qolish.
  

Yevropa Hamjamiyatinig komissiyasi yagona bozor manfaatlarini himoya qilishga harakat qiladi. Qandaydir milliy normativ aktlari EH huquqiga zid bo’lishiga yo’l quyilmaydi. Yana bir xususiyati - sub’ektlar tizimi faqat EH davlatlari - a’zolari bo’libgina qolmay, ularning fuqarolari hamdir.
Yevropa Ittifoqi unga a’zo bo’lgan mamlakatlarning mablag’laridan (byudjetlaridan) xoli ravishda o’zining mustaqil moliyaviy vositalariga ega. EH mablag’larining hajmi bu Hamjamiyatning kengashi va Parlamenti tomonidan aniqlanadi va tasdiqlanadi.
Moliyaviy faoliyatda Hisob Palatasi muhim rol’ o’ynaydi. U umumiy moliya boshqaruvini amalga oshiradi. EH institutlarining (masalan, agrar yo’nalish va kafolatlanish Yevropa Fondi, mintaqaviy rivojlanish Yevropa Fondi, Yevropa Ijtimoiy Fondi) turli xildagi jamg’armalar va mablag’lari sarf-xarajatlari ustidan nazorat o’rnatadi. Mazkur fondlar hisobidan EH siyosiy tuzumining turlicha


³⁹ Robbins Stephen P.Management / Stephen P. Robbins, Mary Coulter. — 11th ed. R5647 2012 . 72-bet.
yo’nalishlari: agrar, ijtimoiy, mintaqaviy siyosat, energetika va shu kabilar tegishli mablag’lar bilan ta’minlanadi. Yevropa investitsion banki avtanom tashkilot sifatida EH ning kapital jamg’armasini qoplaydi, ular hisobidan esa mintaqaviy dasturlarga, energetikani rivojlantirishga, infratuzilmalarga uzoq muddatli qarzlar berish va kafolatlash shartlari bilan tegishli mablag’lar ajratiladi.
Tashqi iqtisodiy faoliyatda Tsent integratsion g’oyalar (tendentsiyalari) faqatgina G’arbiy Yevropada rivojlanmadi. O’xshash jarayonlar Shimoliy Amerikada ham kuzatildi. Shimoliy Amerikaning barcha hududi erkin savdo (NAFTA) to’g’risidagi Shimoliy Amerika bitimlari bilan qamralgan edi. Binobarin, davlatlar miqyosidagi Amerika- Kanada erkin savdo bitimi faqat 1988 yilda tuzilgandi, Meksika esa unga
1991 yilda qo’shildi. Shimoliy Amerika iqtisodiyotining o’zaro hamkorlik va birlashganlik darajasi G’arbiy Yevropa iqtisodiyotidan qolishmaydi.
Uzoq vaqtlargacha integratsion loyihalar korporatsion tarmoqlar darajasida nufuzli oqimda bo’lib, davlatlararo (davlatlar ustidan) boshqaruv bilan bog’lanmagan edi.
Mazkur mamlakatlarning savdo-sotiq sohasidagi o’zaro aloqalar, kapitallari harakati va ishlab chiqarishdagi hamkorligi haqida quyidagi ma’lumotlar asosida xulosa chiqarish mumkin:
1990 yillarning boshlarida AQSh ga Kanadaning 75-80% (yoki Kanadaning VNP 20%i) eksporti safarbar etildi. AQSh uchun Kanada bozori chet elda yuqori o’rinda turadi. Bevosita xorijiy sarmoyalar ulushi Amerikada Kanadaga nisbatan 75%ni, Kanadaning Amerikaga nisbatan ulushi esa 9%ni tashkil etadi. Meksika davlati uchun AQSh bilan iqtisodiy aloqa o’rnatish hayotiy zaruratdir.
1990 yillarning boshlarida AQSh ga Meksikaning 70% eksporti yuborildi, u erdan esa 65% Meksika importi kelib tushdi. Ayni vaqtda Meksika va Kanada o’rtasida aloqalar taboro rivojlanib, savdo-sotiq, moliya va boshqa sohalarda o’zaro hamkorlik kuchaydi.
Savdo erkinligi to’g’risidagi bitim o’zaro savdo-sotiq va kapital jamg’armalarni engillashtiradigan tadbirlar o’tkazish borasida tarifli va notarifli cheklanmalarni asta- sekin bartaraf eta boradi. Bundan tashqari, mazkur bitim orqali savdo-sotiqni boshqarishda uning qatnashchilari o’rtasida yuzaga keladigan ziddiyatlarni bartaraf etish mo’ljallangan.
Tinchokean Hamjamiyati, Yaponiya, AQSh, Kanada, Avstraliya, Yangi Zellandiya kabi rivojlangan mamlakatlarni hamda Sharqiy va Osiyodagi Janubiy - Sharqiy hududda joylashgan ko’pgina mamlakatlarni (shu jumladan, ASEAN mintaqaviy guruhidagi ishtirokchilarni), shuningdek, Xitoy va Okeaniyani birlashtiradi.
Tinchokean Hamjamiyati mintaqaviy guruhni rasmiylashtirish sifatida endigina barqarorlashmoqda, shu sababli unda o’zaro hamkorlik sxemasini yaratish uchun samarali izlanishlar olib borilmoqda, mintaqaviy guruh esa turli bloklardan tashkil topgan. Chunonchi, Indoneziya, Janubiy- Sharqiy Osiyo mamlakatlari assotsiyasiyasi, Malayziya, Flippin, Singapur, Tayland, Bruney davlatlarini birlashtirgan.
ASEAN 1967 yilda qaror topdi, faqat 1992 yilda uning qatnashchilari yaqin 15 yil mobaynida asta-sekin mahsulotlar tannarxini bosqichma-bosqich kamaytira borishga erishiladigan mintaqaviy savdo erkinligi zonasini yaratishni o’z oldilariga vazifa qilib qo’ydilar. ASEAN mamlakatlarining xo’jalik sohasida bir-biriga yaqinlashuvi masalasiga kelganda, ularning iqtisodiyotini o’zaro to’ldirib borish, ichki mintaqaviy savdo-sotiqni tashkil etish borasidagi faoliyat jarayonlari hali keng ravishda rivojlanish yo’liga o’tganicha yo’q.
Haqiqatdan ham ASEAN mamlakatlarining har biri Yaponiya, AQSh , hamda Osiyoning yangi sanoat mamlakatlari (Gongkong, Janubiy Koreya, Tayvand) iqtisodiyoti bilan to’liq bog’langan. ⁴⁰
Osiyo-Tinchokean savdosining asosiy qismi (shu jumladan, ASEAN ichida) Yaponiya, AQSh , Kanada, Tayvand va Janubiy Koreya karporatsiyalarining joylardagi mahalliy filiallari o’rtasidagi tijoratga to’g’ri keladi. Xitoyning bu boradagi hisob-kitobi, ayniqsa, konfutsiya madaniyatiga uyg’unlashgan mamlakatlarga qaratilgandir. Yaponiya - AQSh , Kanada, Avstraliya o’zaro aloqalari muhim ahamiyatga ega.
Shimoliy Amerika va Osiyo-Tinchokean birlashmalarining modeli G’arbiy Yevropanikidan farqlanadi. Agar G’arbiy Yevropada iqtisodiy, valyutali siyosiy hamjihatlikka, milliy tuzilmalarni shakllantirsh va mustahkamlashga asoslangan yagona bozorni yaratish yo’lidan borilgan bo’lsa, Shimoliy Amerika va Osiyo- Tinchokean mintaqasida birlashish jarayonlari transnatsional korporatsiyalar faoliyati asosida anchagina mustahkam mikrodarajani qamraydi.
Janubiy-Sharqiy Osiyo davlatlari uyushmasi (ASEAN). Janubi-sharqiy Osiyo davlatlari uyushmasi (ASEAN) 10 Janubi-Sharqiy Osiyo mamlakatlari kasaba uyushmasi bor. (Qarang. 3-2 hisobida ilova). ASEAN viloyati 1,5 trillion AQSh bu 10 davlat bilan bir qatorda 25 dollar bir kombinatsiyalangan yalpi ichki mahsulotga nisbatan ortiq 591 million aholiga ega, Xitoy, Yaponiya va Janubiy Koreya o'z ichiga ASEAN + 3 deb nomlangan guruh rahbarlari, Biz savdo masalalarini muhokama qilish uchun uchrashdi. Bundan tashqari, Hindiston, Avstraliya va Yangi Zelandiya rahbarlari, shuningdek, ASEAN + 3 bilan savdo muzokaralari ishtirok etdi. 16 mamlakat savdo bloki yaratish bilan asosiy masala mintaqaviy integratsiya tomon har qanday surish yo'qligi edi. bir kelishuvga erishish qaratildi Osiyo madaniyati qaramay, "Eng katta muammo, ba'zi ASEAN ishtirokchilari davlat manfaati uchun qurbon qilishga tayyor emas edi, deb." Janubi-sharqiy Osiyo rahbarlari yaqinroq mintaqaviy integratsiya iqtisodiy o'sish yordam beradi, deb qabul da 26, ASEAN a'zolari orasida boyligi muhim farqlar "milliy standartlari hozirgacha biridan chunki yagona standartlarni yaratish qiyin". Qildik 27 Shu bilan birga, bu mintaqadagi ko'plab davlatlariga salbiy ta'sir so'nggi xalqaro retsessiya, olib muammolar, integratsiya erishish katta qiziqish uyg'otdi. Aslida, Yanvar 1, 2010, Xitoy va ASEAN bu uyushmalari, erkin savdo tashqari u dunyodagi eng yirik savdo bloki 28 uchdan bir qismini qilish, vor erkin savdo bitimini boshladi, u 2015-yilda bu umid, ASEAN iqtisodiy Community tovarlar, malakali mehnat va kapital beradi tashkil a'zo




⁴⁰ Robbins Stephen P.Management / Stephen P. Robbins, Mary Coulter. — 11th ed. R5647 2012 . 74-bet.
davlatlar o'rtasida erkin ko'chirish uchun. to'siq va qiyinchiliklarga qaramay, mintaqaviy integratsiya davom tomon taraqqiy. Bu maydoni ASEAN ortib bormoqda va Osiyoning boshqa kasaba uyushmalari oxir-oqibat NAFTA va YYevropa Ittifoqi ham ta'siri bilan raqobat mumkin ta'siri, bo'ladi global tobora muhim ahamiyatga ega.
BOShQA SAVDO UYUSHMALARI. Viloyat kasaba uyushmalari va boshqa sohalarda, shuningdek, butun dunyo bo'ylab rivojlanib kelgan. Misol uchun, 2002 yilda mavjud keldi 53 mamlakatidan kelgan Afrika Ittifoqi (AB), bir fikr bor "bir, integratsiyalashgan obod va tinch Afrika qurish."Ittifoqining 29 a'zosi Afrika mamlakatlari orasida katta birligini erishish uchun iqtisodiy rivojlantirish rejasini yaratdik. boshqa kasaba uyushmalari a'zolari sifatida, bu davlatlar o'z birlashmasi tomonidan, iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy va tijorat foyda olish umid qilamiz. Afrika iqtisodiy ishlab chiqarish tez Misli rivojlanmoqda kabi hamkorlik, muhimroq bo'lishi mumkin emas. Yalpi ichki mahsulot o'sishi deb o'sish eng mamlakatimizda keladi, 4,8 foiz, Osiyoda tashqarida eng yuqori o'rtacha. Bundan tashqari, Afrika "hukumatlari sanoat va infratuzilmani rivojlantirishga doimo kuralsızlaştırma bilan siyosiy barqarorlik deyarli misli ko'rilmagan davri." tajribali qildi 30 Besh Sharqiy Afrika davlatlari - Burundi, Keniya, Ruanda, Tanzaniya va Uganda - umumiy bozor Sharqiy Afrika Community (TMM) bu shartnoma muvofiq .31, mahsulotlar tariflar holda chegaralari bo'ylab kotirovka mumkin deb nomlangan hosil qilgan. uni amalga oshirish uchun vaqt o'tadi-da, keyingi qadam, TMM valyuta ittifoqi bo'ladi.Nihoyat, sakkiz a'zo davlatlar (Hindiston, Pokiston, Shri Lanka, Bangladesh, Butan, Nepal, Maldiv orollari va Afg'oniston) tashkil topgan mintaqaviy hamkorlik (SAARC) uchun Janubiy Osiyo uyushmasi, boshqa barcha hududiy kasaba uyushmalari kabi, 2006.32 Uning maqsadi tariflari bartaraf boshladi tovarlar va xizmatlar erkin oqimini ruxsat berish kerak. Oldingi muhokama xalqaro savdo, shuningdek tirik va ekanligini ko'rsatadi. A'zo davlatlar, ularning eng yaxshi mustahkamlash va ularning iqtisodiy mavqeini mustahkamlash, iqtisodiy va global jalb u, deb ishonaman qaerda mintaqaviy kasaba uyushmalari sohalarda rivojlantirish davom etmoqda. mamlakatlar o'rtasida xalqaro savdo Xalqaro savdo mexanizmlari faqat o'z sodir bo'lmagan. savdo masalalari bor, chunki, xalqaro savdo tizimlari savdo faol va samarali davom etmoqda ta'minlash. Albatta, globallashuv dalillardan biridir - davlatlar bir-biriga bog'liqligini - ya'ni, yaxshi yoki yomon bo'lsin boshqalarga ta'sir qilishi mumkin. Misol uchun, 2008-yilda Qo'shma Shtatlarda boshladi moliyaviy inqiroz tailspin jahon iqtisodiyoti tashladi. narsalar shubhali nazoratsiz o'sib bo'lsa-da, u butunlay vayron emas.Nima uchun? hukumat aralashuvi va savdo-sotiq va moliyaviy mexanizmlari sifatida potentsial inqirozni oldini olish uchun.