|
Tizimli yondoshuv.Bu yondoshuv mazmuni shundan iborat, diqqatingizni faqat boshqaruvning alohida elementlariga qaratmay, elementlar natijasi boshqaruv samaradorligi bilan bog‘liq ekanini ko‘rib chiqish taqozo etiladi.
Boshqaruvda tizimli yondashuv avvalo boshqaruv ob’ekti murakkab ijtimoiy- iqtisodiy, uzgaruvchan tizim, ichki tartib va o’zaro aloqaga bir butun yaxlitlikni tashkil etuvchi unsurlar yigindisi sifatida urganilishini ifodalaydi. Tizim yondashuvi boshqariladigan ob’ektning barcha tarkibiy kismlari uzviy amal qilishini ta’minlaydi, bir tomonlama yondashuvni inkor etadi, tizimning turli unsurlari o’rtasida nomutanosiblik va karama - karshiliklarni bartaraf etishga yordam beradi va shu sababli fakat boshqaruv ob’ektiga nisbatan emas, balki boshqaruvning uziga nisbatan xam amalga oshirilishi kerak.
Murakkab ijtimoiy-iqtisodiy tizimni o’rganish jarayonida boshqaruvda tizimli yondashuv mohiyati asosan quyidagilardan iborat:
boshqaruv maqsadlarini yaratish;
quyilgan maqsadlarni amalga oshirishdan eng kam xarajat kilib, eng katta samaraga ega bulish;
maqsad, usul va va ularga erishish vositalariga mikdoran baho berish va faoliyatning rejalashtirilgan natijalariga ega bulishning barcha imkoniyatlarini baholash. Har bir murakkab tizim yirik tizim unsuri sifatida urganiladi, uning bu yirik tizim boshqa unsurlari bilan o’zaro ta’siri va aloqasi tahlil etiladi. Nisbatan mustakil (aloxida) tizim urganilganda uni unsurlar kuyi tartibdagi kichik tizimga ajratiladi xamda bu unsurlarning o’zaro aloqa va ta’siri ta’kik kilinadi. Masalan, agar milliy xo’jalikni urganiladigan bulsa, u bir tomondan yirik tizim sifatida, boshqa tomondan milliy xo’jalik tarmoklari unsurlari (sanoat, qishloq xo’jaligi, transport, kurilish va x.k.) yigindisi sifatida tahlil kilinishi mumkin. Sanoat milliy xo’jalik tizimining unsuri sifatida xdmda kichik tarmoklar, soxalar, ishlab chiqarish birlashmalari, korxonalar birikmasi sifatida, korxona esa xam assosaqiya, akqiyadorlik jamiyatlari, firma, birlashmalar unsuri sifatida, xam qex, bulinma, brigadalar majmui sifatida o’rganish mumkin.
Boshqaruvda tizimli yondashuv ko’plab muammolarni samarali xal etish uchun asos bulib xizmat qiladi. Uni qo’llash maqsadlarni anik bayon qilish, vazifalar kulami va bajarilishi lozim bo’lgan ish xususiyatlari haqida tasavvurga ega bulish, tizim doirasida buysunush tartibini urnatish, qaror qabul qilish va uni bajarish borasida majburiyat va javobgarlikni taqsimlash imkonini beradi.
Tizimli yondashuvning asosiy vazifasi butun tizim amal qilish samaradorligini oshirishdan iboratdir.
Tizimli yondashuvni qo’llash umuman vaziyatga bauo berish barcha uolat va okibatlarni uisobga olgan uolda boshqaruv qarorlari qabul kiluvchi uar bir raubar uchun zarurdir. Boshqaruvda tizimli yondashuvni qo’llash raubardan mantikiy fikr yuritishni ya’ni, uar bir qarorga kelish va asoslash jarayonida tizimning umumiy maqsadini aniklash va barcha kichik tizimlar faoliyatini bu maqsadga erishishga yunaltirishni talab etadi. Bunda uar bir tizim undan yirikrok tizimning tarkibiy kismi sifatida urganiladi, uni rivojlantirishning umumiy maqsadi ushbu yirik tizim rivojlanishi maqsadi bilan muvofiklashtiriladi.
Tizimli yondashuvda vazifalar tashkilotga moslashtirilmaydi, aksincha tashkilot quyilgan maqsadlar va ularni ual etish usullariga muvofik holda tashkil etiladi yoki qayta tuziladi.
Kibernetika va unga bog’liq ravishda maqsadlarni va boshqaruv qarorlarini aniklash, ishlab chiqarish, tekshirish, tadbik etish, matematik usul va kompyuterni qo’llash tizimli yondashuvning muuim unsurlaridan biriga aylanib koldi. Model suzlar vositasida, formulalar yordamida bayon kilinishi, chizma bilan ifodalanishi, kompyuter yordamida tizimni amalda tushunish, yangi, ilgari noma’lum bo’lgan uakikatni topishga yunaltiriladi.
Bilimlarning hozirgi darajasi murakkab tizim bo’lgan iqtisodiyotni boshqarishda chizikli va dinamik dasturlash, yoppasiga xizmat ko’rsatish, uyinlar nazariyasini qo’llash, statistik ma’lumotlarni o’rganish jarayonida uar tomonlama korrelyaqiya usulidan foydalanish imkonini beradi.
Tizimli yondashuvning kompyuterlarni qo’llash natijasida rivojlanishi ma’lumotlarning aniklashtirilgan, kengaygan bazasidan samarali foydalanish imkonini beradi va uz navbatida axborot yigish va uni qayta ishlashni talab etadi. Iqtisodiyot tarkibi o’zgarishi haqida ilmiy asoslangan, anik axborotga ega bulmay turib, uning samaradorligini oshirish yullarini aniklab bulmaydi.
Shunday qilib, respublika iqtisodiyotiga o’zaro bog’liq jarayonlar tizimi sifatida qarash mumkin. qandaydir bir jarayon. Kompleksli yondoshish tahlil qilishda tashkilotning ham ichki ham tashqi muhit hisobga olishni ko’zda tutadi. Bu bildiradiki,kompleks tahlilda faqat ichki omillaringina emas, shu bilan tashqi omillarni ham hisobga olish kerakligini bildiradi; iqtisodiy, geosiyosat, ijtimoiy, demografik, ekologik va boshqalar. Boshqarish tizimining axborot ta’minotining funkqional aloqalarini o’rganish uchun integraqiyalash yondoshishidan foydalaniladi, uning mohiyati shundaki, izlanish ham vertikal bo’yicha(boshqarish tizimining alohida elementlari o’rtasida)ham gorizontal bo’yicha (mahsulotning hayotiyliklining barcha stadiyalarida) amalga oshiriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
