O`zbekiston respublikasi oliy va o'rta

    Klinikasi. Ko’kyo’talning kechishida quyidagi davrlar farqlanadi, yashirin, 

(inkubasion davri), kataral, spazmatik yo’tal xurujlari va sog'ayish davri. 

Kasallikning yashirin davri 3-4 kundan to 10-14 kungacha davom etadi. O'rtacha 

---

5-8 kunni tashkil etadi. Kataral davr 12-15 kungacha cho’ziladi. Emlangan 

bolalarda bu davr uzayishi, go’dak bolalarda birmuncha qisqarishi mumkin. 

Kasallik oddiy yo’tal bilan boshlanadi, bemorni umumiy ahvoli uncha 

o'zgarmaydi. Yo’tal asta-sekin xurujsimon tusga kiradi. Spazmatik yo'tal xurujlari 

davrida bemorning ahvoli og'irlashadi, yo'tal xurujlari holsizlantirib qo’yiladi. Bu 

davrning asosiy belgisi xurujsimon yo’tal bo'lib, 2-3 hafta davom etishi mumkin. 

Yo’tal birin-ketin keladigan nafas chiqarish harakatlari bilan boshlanadi va oxirida 

qisqa hushtaksimon nafas olish bilan tugaydi. Yo’tal xuruji 2-3 martadan 20 

martagacha takrorlanishi mumkin. Yo’tal xurujlari yelimsimon shilimshiq balg'am 

chiqishi yoki qayt qilish bilan tugashi mumkin. Yo’tal xuruji vaqtida bemorni 

ahvoli o’ziga xosdir: Uning yuzi qizaradi, ba'zan ko'karadi, lablari ko'karib biroz 

shishadi, bo'yin vena tomirlari bo’rtib chiqadi, ko'zlari qon quyilgandek bo'ladi, 

tillari chiqib turadi, ba'zan ko'zining oqsil pardasiga qon quyiladi. Bemorning beti 

salqib shishib turadi, til yuzasida yaralar xosil bo'ladi. Yo’tal xuruji boshlanishi 

oldidan bolalarda xuruj boshlanishidan darak beruvchi belgilar paydo bo'ladi: 

bemor bezovtalanadi, qo’rqish alomatlari kuzatiladi. 

    Sog'ayish davri. Bu davr 1 haftagacha davom etadi. Yo’tal xurujlari kamaya 

boradi, bemorning ishtaxasi ochilib kayfiyati yaxshilanadi. Ko'kyo'talning kechishi 

yengil, o'rtacha og’irlikdagi va og'ir turda o’tishi mumkin. Kasallikning yengil 

turida yo’tal xurujlari kuniga 5-15 martagacha takrorlanishi mumkin va qisqa 

davom etadi. 

O'rtacha og'irlikdagi turida yo'tal xurujlari kuniga 15-25 martagacha takrorlanadi. 

Og'ir turdagi ko’kyo’talda esa xurujlar soni 25-30 tadan oshishi, har bir xurujning 

uzoq davom etishi, bemor ahvolining og'irlashuvi kuzatiladi. 

    Ko'kyo'tal deyarli hamma vaqt nafas a'zolarining zararlanishi bilan kechadi. 

Uning kataral davrida o'pkaga deyarli o'zgarishlar aniqlanmaydi. Xurujsimon yo'tal 

davrida bronxitga o'xshash o'zgarishlar bo'lib, o'pkada xirillashlar eshitiladi. 

Xirillashlar ko'pincha yo'tal xurujsimon keyin izsiz yuqoladi. Ko'kyo'talda qon 

tomir tizimiga ham ancha o'zgarishlar bo'ladi. Bemor betining salqib turishi, 

lablarining ko'kimtir tusga kirishi, bo'yin vena qon tomirlarining yo’tal xuruji 

paytida bo’rtib turishi, qo'1-oyoq barmoqlarining ko'karishi, muzlashi qon tomir 

tizimidagi o'zgarishlarni ifodasidir. 

      Ko'kyo'talda bosh miyada gipoksiya va qon aylanishining buzilishi tufayli 

ensefalopatiya belgilari kuzatiladi: bemor bezovtalanadi, asabi beqarorlashadi, 

qo'1-oyog'i titraydi, pay reflekslari kuchayadi. Tana harorati ko'kyo'talda deyarli 

ko'tarilmaydi, yoki subfebril darajada bo'lishi mumkin. 

    Go'daklarda ko'kyo'tal katta yoshdagi bolalarga qaraganda o'ziga xos kechishga 

ega. Ularda kasallikning yashirin davri nisbatan qisqa, yo'tal ham og’irroq bo'ladi, 

ba'zan nafas maromi buzilib, nafasning to'xtab qolishi kuzatiladi. Kasallik 

asoaratlari tez rivojlanadi.  

      Ko'kyo’talda uchraydigan asoratlardan yana biri ensefalit bo'lib, bu asosan 1-2 

yoshdagi bolalarda uchraydi. Ko'kyo'talda ko'krak qafasida bosimni ortib ketishi 

natijasida kelib chiqadigan asoratlardan pnevmotoraks, emfizema, kindik va chov 

churrasi, to'g ri ichakning tushishi kabilarni qayd qilish mumkin. 

---

Ko'kyo'tal tashhisi kasallikning belgilari, epidemiologik vaziyat va laboratoriya 

(bakteriologik) tekshirishlar natijasiga asoslanib qo’yiladi.