|
II.II Tijorat tamoyillari tushinchalari,maqsad va vazifalari
Tijorat (arab. — savdosotiq)— savdo va savdovositachilik faoliyati, tovarlar va xizmatlarni sotishda ishtirok etish yoki sotishga koʻmaklashish. Keng maʼnoda tadbirkorlik faoliyati. Bugungi kunda ishbilarmon sheriklar bilan tijorat muzokaralarini o'tkazish mahoratiga ega bo'lishi, tovarlar va xizmatlarni sotib oluvchilar va etkazib beruvchilar o'rtasidagi iqtisodiy munosabatlarni tartibga solish usullari va usullarini, iste'molchilarning xususiyatlari va tovarlarni yuqori sifatli tekshirish usullarini bilishi, reklama, marketing, menejment va boshqa ko'plab maxsus fanlar asoslarini yaxshi bilishi kerak. Tijorat faoliyati tadbirkorlikka qaraganda torroq tushunchadir. Tadbirkorlik - bu tadbirkorga daromad keltiradigan iqtisodiy ishlab chiqarish va boshqa faoliyatni tashkil etish. Tadbirkorlik deganda sanoat korxonasi, qishloq xo'jaligi, savdo korxonasi, xizmat ko'rsatish korxonasi, bank, yuridik firma, nashriyot, ilmiy-tadqiqot instituti, kooperativ va hokazolar tashkil etilishi mumkin. Tadbirkorlik faoliyatining barcha turlaridan faqat savdo sof tijorat faoliyati hisoblanadi. Shunday qilib, tijorat tadbirkorlik faoliyatining shakllaridan biri sifatida ko'rib chiqilishi kerak. Shu bilan birga, tadbirkorlik faoliyatining ayrim turlarida tovarlarni, xom ashyoni, tayyor mahsulotni, yarim tayyor mahsulotni va boshqalarni sotish bo'yicha operatsiyalar amalga oshirilishi mumkin, ya'ni tijorat faoliyati elementlari tadbirkorlikning barcha turlarida amalga oshirilishi mumkin, ammo ular uchun emasO‘zbekiston xalqaro moliya institutlari bilan, shu jumladan, Osiyo taraqqiyot banki, Jahon banki, Xalqaro valyuta jamg‘armasi, Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki, Osiyo infratuzilma investitsiyalari banki va Yevropa investitsiya banklari bilan energetika, transport, qishloq xo‘jaligi, uy-joy qurilishi, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish bo‘yicha yangi loyihalarni amalga oshirishda hamkorlikni faollashtirish uchun barcha sa’y-harakatlarni olib boradi.
Bugungi kunda O‘zbekiston Respublikasi dunyoning 130 dan ortiq davlatlari bilan diplomatik aloqalar o‘rnatgan. Toshkentda 44 ta chet el elchixonalari, 1 ta bosh konsullik, 8 ta faxriy konsullar, 17 ta xalqaro tashkilotlar vakolatxonalari, 13 ta xorijiy xalqaro hukumatlararo va hukumat tashkilotlari vakolatxonalari, 1 ta diplomatik maqomga ega savdo vakolatxonasi faoliyat ko‘rsatmoqda.Xorijiy mamlakatlarda va xalqaro tashkilotlarda O‘zbekiston Respublikasining 55 ta diplomatik va konsullik vakolatxonalari mavjud. O‘zbekiston 100 dan ortiq xalqaro tashkilotlarning a’zosi bo‘lib, mamlakatimiz turli xil ko‘p tomonlama hamkorlik tuzilmalari bilan o‘zaro sherikchilik aloqalarini rivojlantiradi.Eksport bojlari bozor munosabatlari tabiatiga zid deb sanaladi, xalqaro va mintaqaviy ittifoqlar va kelishuvlar ulardan xalqaro savdoda foydalanishni tavsiya etmaydi. O‘zbekiston Respublikasiga xorijiy mamlakatlardan olib kirilayotgan tovarlar turlari xilma-xil va doimo o‘zgarib turadi. Yoki belgilanishiga, yoki iste’mol xususiyatlari va sifatiga ko‘ra o‘xshash tovarlar yurtimiz ishlab chiqaruvchilari tomonidan tayyorlanyapti. Tashqi iqtisodiy faoliyat tashqi savdoga asoslanadi, chunki bunday faoliyat tufayli mamlakatlar o‘z ishlab chiqarish resurslaridan foydalanish samaradorligini oshirish imkoniyatiga ega bo‘ladi.O‘zbekiston Respublikasi iqtisodiyotining jahon iqtisodiyoti bilan, ichki bozorning tashqi bozor bilan o‘zaro hamkorligi uchun sifat jihatidan yangi negizlarni shakllantiradigan tub bozor o‘zgarishlarini amalga oshirish obektiv ravishda tashqi iqtisodiy omilni kuchaytirishni taqozo etmoqda.Bularning hammasi O‘zbekistonning yangi tashqi iqtisodiy siyosatini va ro‘yobga chiqarish mexanizmini ishlab chikishni talab etdi.
Nagoya Iqtisodiyot Universitetining professori Alisher Umirdinov, Buyuk Kelajak ekspertlar kengashi a'zosi, Evropa Ittifoqi bilan yaqin hamkorlik va hamkorlik shartnomasi va JSTga a'zo bo'lishga tayyorgarlik ko'rish asosida O'zbekiston tashqi savdo siyosatining bosqichma-bosqich rivojlanishini ko'rib chiqmoqda.
O'zbekiston xalqaro savdo va investitsiyalarning yangi davriga kirib bormoqda. Fevral oyi Evropa Ittifoqi bilan Toshkentda muzokaralar olib borilmoqda. O'zbekiston rahbariyati 1999 yilda imzolangan Evropa Ittifoqi bilan Hamkorlik va hamkorlik to'g'risidagi bitimni zamonaviy shartlarga javob beradigan yangi shartnoma bilan almashtirish jarayonida.
Bundan tashqari, Shavkat Mirziyoevning Janubiy Koreyaga, AQSh va G'arbiy Yevropaga yaqinda tashriflari davomida, O'zbekistonning Jahon savdo tashkilotiga (JST) yaqinlashishi haqida tezislar tilga olindi va sherik davlatlar O'zbekistonga tajriba almashish va texnik ko'maklashish jarayoniga qo'shilish jarayonida yordam berishga va'da berdi. JST.
Ushbu ikki xalqaro bitimdan tashqari Markaziy Osiyo va Rossiya davlatlari bilan o'zaro savdo munosabatlarining yaxshilanishi natijasida tovar ayirboshlashning yana bir hodisasidir. Yana bir hodisa Xitoy rahbarining "Bir kema - bir tomonlama" qo'shma tashabbusida ishtirok etishida mamlakat rahbariyatining manfaatidir. Bularning barchasi O'zbekiston hukumati tashqi siyosatining eng muhim ustuvor yo'nalishlaridan biri tashqi savdo yo'nalishlari bo'yicha diversifikatsiya qilinganligini ko'rsatadi.
Nima uchun bu yo'lni aylantirmoqdamiz? Javob oddiy: mamlakatimizning asosiy eksport mahsuloti tabiiy resurslar bo'lib, tashqi hamkorlarning tor doirasi cheklanganligi O'zbekistonni tabiiy resurslarga bo'lgan talab va narxning keskin o'zgarishiga olib keladi. Bugungi kunga qadar asosiy savdo hamkorlarimiz Rossiya, Xitoy, Qozog'iston, Turkiya va Janubiy Koreya edi. Ta'kidlash joizki, import tovarlar yuqori texnologiya va dori-darmon hisoblanadi, 2018 yilga kelib, savdo-sotiqning 10 nafar etakchi sheriklaridan faqat Afg'oniston bilan savdo korsatkich bo'yicha qo'shimcha tashqi bozorlarni rivojlantirish muammosini ko'rib chiqamiz.
Boshqa barcha hamkorlarimiz bilan savdo balansimiz mavjud. Ushbu hodisa, shuningdek, ishlab chiqarish sanoatining mahsulotlarga kerakli alternativ tashqi bozorlarni topa olmaslik bilan birga to'liq diversifikatsiya qilinmaganligi bilan izohlanadi. Ushbu maqolada shartnoma va huquqiy vositalar bo'yicha qo'shimcha tashqi bozorlarni rivojlantirish muammosini ko'rib chiqamiz.
Do'stlaringiz bilan baham: |
