Mustaqillik (Sovet Ittifoqidan) Sana 24-avgust 1991 Maydon - Mustaqillik (Sovet Ittifoqidan) Sana 24-avgust 1991 Maydon
- • Butun 603,700 km2 (46-oʻrin)
-
- • Suv (%) 7 Aholi 2019-yilgi roʻyxat 41,922,670 (32-oʻrin)
- Zichlik73/km2
- YIM (XQT) 2019-yil roʻyxati Butun AQSh $409,260 mil. (50-oʻrin).
- Jon boshiga AQSh$9,770
- Pul birligi Grivnya (UAH) V
- aqt mintaqasiUTC+2 Yoz (DST) UTC+3
- QisqartmaUA, UKRTelefon prefiksi 380 Internet domeni.ua
-
TARIXI. - TARIXI.
- Hozirgi Ukraina hududi m. a. VII asrda skiflar imperiyasi tarkibiga kirgan. XII asrda gotlar Dondan Dunaygacha bo‘lgan hududlarda o‘z davlatlarini tashkil etishadi. Xunnlardan so‘ng bu hududlarga sharqiy slavyanlar va xazarlar kirib kelishadi va ikki o‘rtada kurash boshlanadi. 0‘z hududlarini xazarlardan himoya qilish maqsadida slavyanlar varyaglarni yordamga chaqirishadi. Varyag knyazi Oleg 882-yilda Kiyev Rusiga asos soladi. 988-yilda Vladimir Buyuk xiristianlikni qabul qiladi. Kiyev Rusi Yaroslav Mudriy (1019-1054) va Vladimir II Monomax (1113-1125) davrida gullab-yashnaydi. XIII asrda Botuxon bosh- chiligidagi mo‘g‘ul-tatar qo‘shinlari Kiyev davlatini tugatadi. Kiyev davlati yerlari Polsha va Buyuk Litva Knyazligi o’rtasida bo‘lib olinadi. 1647-yilda Andrusov shartnornasiga ko’ra sharqiy Ukraina yerlari Rossiya tarkibiga kiradi. 1793-yilda Yekaterina butun Ukraina yerlari (Galitsiyadan tashqari, Galitsiya 1919-yilgacha Avstro-Vengriya imperiyasi tarkibiga kirgan) bosib oladi. 1917-yilning noyabrida Vinnichenko va Petlyura Kiyevda Ukraina Avtonom Respublikasini tuzishadi. Ular bilan bir vaqtda Xarkovda bolsheviklar Ukraina Sovet Respublikasini tuzishadi.
Brest — Litva shartnomasidan so’ng, 1918-yilning martida nemis qo’shinlari Ukrainani okkupatsiya qiladi va 1918-yilning dekabrigacha Petlyura hokimiyatni o‘z qo’liga olguncha qolishadi. 1920-yilda Petlyura va bolsheviklar o’rtasidagi kurashga Polsha qo‘shiladi va Riga shartnomasiga ko‘ra g’arbiy Ukraina yerlari 1921 -yilda Polshaga o‘tadi. Sovet Ukrainasi esa 1922-yilda Sovet lttifoqi tarkibiga kiradi. Ikkinchi Jahon urushi davrida Ukraina nemis qo’shinlari tomonidan okkupatsiya qilinadi. 1944-yilda Sovet qo’shinlari Ukrainadan nemislarni quvib chiqaradi. 1945-yilda Ukrainaga Sharqiy Galitsiya, Rutenya, Shimoliy Bukovina va Bessarabiyaning bir qismi qo‘shiladi. 1945-yilda Qrim viloyati Ukraina tarkibiga kiradi. 1986-yilning 26-aprelida Ukraina hududida insoniyat tarixidagi eng fojiali halokatlardan biri — Chernobil atom elektrostansiyasida portlash ro’y beradi. 1991-yilda Ukraina o’z mustaqilligiga erishadi. 2004-yilning oxirida navbatdagi prezident saylovlarida prezidentlikka nomzodlardan birining tarafdorlari saylov rtatijalaridan norozi ekanliklarini bildirib tartibsizliklar uyushtirishadi. Mamlakatda «to‘q sariq inqilob» deb nom olgan siyosiy inqiroz vujudga keladi. - Brest — Litva shartnomasidan so’ng, 1918-yilning martida nemis qo’shinlari Ukrainani okkupatsiya qiladi va 1918-yilning dekabrigacha Petlyura hokimiyatni o‘z qo’liga olguncha qolishadi. 1920-yilda Petlyura va bolsheviklar o’rtasidagi kurashga Polsha qo‘shiladi va Riga shartnomasiga ko‘ra g’arbiy Ukraina yerlari 1921 -yilda Polshaga o‘tadi. Sovet Ukrainasi esa 1922-yilda Sovet lttifoqi tarkibiga kiradi. Ikkinchi Jahon urushi davrida Ukraina nemis qo’shinlari tomonidan okkupatsiya qilinadi. 1944-yilda Sovet qo’shinlari Ukrainadan nemislarni quvib chiqaradi. 1945-yilda Ukrainaga Sharqiy Galitsiya, Rutenya, Shimoliy Bukovina va Bessarabiyaning bir qismi qo‘shiladi. 1945-yilda Qrim viloyati Ukraina tarkibiga kiradi. 1986-yilning 26-aprelida Ukraina hududida insoniyat tarixidagi eng fojiali halokatlardan biri — Chernobil atom elektrostansiyasida portlash ro’y beradi. 1991-yilda Ukraina o’z mustaqilligiga erishadi. 2004-yilning oxirida navbatdagi prezident saylovlarida prezidentlikka nomzodlardan birining tarafdorlari saylov rtatijalaridan norozi ekanliklarini bildirib tartibsizliklar uyushtirishadi. Mamlakatda «to‘q sariq inqilob» deb nom olgan siyosiy inqiroz vujudga keladi.
- GEOGRAFIK JOYLASHUVI VA TABIATI.
- Sharqiy Yevropadagi davlat. Shimolda va sharqda Rossiya (chegara uzunligi — 1576 km), shimolda Belarus (891 km), janubi g’arbda Moldova (939 km), g‘arbda Polsha (428 km), Vengriya (103 km) va Slovakiya (90 km) bilan chegaradosh. Janubda Ukraina Azov va Qora dengizlari bilan tutashgan. Mamlakat hududining asosiy qismini Sharqiy Yevropa tekisligi tashkil etadi. Shimolda Pomssk, markaziy qismida Dneprbo‘yi, janubda Qora dengizbo‘yi pasttekisliklari mavjud. Janubi g‘arbda balandligi 2061 m gacha bo‘lgan Ukraina Karpati, janubda balandligi 1545 m gacha bo‘lgan Qrim tog‘lari joylashgan. Asosiy daryolari — Dnepr, Shimoliy Dones, Prut, Janubiy Bug, Dunay. Bir nechta yirik suv omborlari bor. Asosiy qazilma boyliklari: qo‘ng‘ir ko‘mir, toshko‘mir, neft, tabiiy gaz, temir, marganes, simob, rux, qo‘rg‘oshin, titan, magniy, aluminiy, sirkoniy rudalari. Mamlakat hududining 56%ini h’aydaladigan yerlar, 12% ini o‘tloq va yaylovlar tashkil etadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |