O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogik universiteti jahon sivilizatsiya tarixi (Metodik qo’llanma) (To’ldirilgan 2-nashr) история мировой цивилизации

LM.Dyakonovning 
aytishicha jahon imperiyalarining vujudga kelishining 
iqtisodiy asoslari ittifoqchi davlat doirasida asosiy iste’mol mahsulotlarini (g’alla, 
gazlama) ishlab chiqaradigan 
dehqonchilik mamlakatlarini va ishlab chiqarish 
vositalari (metall, yuk ko'taradigan va tortadigan chorva mollari, teri va h.) ishlabh 
chiqarishga ixtisoslashgan tog’li va cho'l mamlakatlarini kengaytirilgan qayta ishlab 
chiqarish ehtiyojlarini qondirish uchun majburiy birlashtirilishi zaruriyati bo'ldi. 
Imperiyalar Sharq dunyosining barcha hududlarida yuzaga keldi: 
Osuriya 
(er. aw. 
IX-VII asrlarda butun 
Old Osiyoni 
qamrab olgan), 
Yangi Bobil 
va 
Midiya 
(er. aw. 
VII-VI asrlar), 
Egey degizidan Hind daryosi vodiysi, Misrdan Sirdaryogacha
qamrab olgan Ahmoniylar Eroni 
(er. aw . VI-IV asrlar), 
Hindistondagi Maurilar
imperiyasi 
(er. aw . IV-II asrlar), 
Xitoyda Sin imperiyasi 
(er. aw . IV-III asrlar), 
Xan imperiyasi 
(er. aw . III-I asrlar), 
Kushonlar imperiyasi O'rta Osiyo, Eron,
Afg’oniston, Shimolliy Hindistonni qamrab olgan Kushonlar imperiyasi
(eramizning IV-I asrlari). Bu imperiyalar ichida savdo - hunarmandchilik rivojlangan 
markazlari o'z - o'zini boshqaradigan mustaqil shaharlar shakllangan edi.
Jahon imperiyalari qo’shni mamlakat, hududlami zo'ravonlik bilan yagona davlat 
tarkibiga birlashtirib, bosib olingan bu hududlardan xomashyo, ishchi kuchi, o’lpon, 
mamlakat chegaralarini himoyasi uchun jangchilar olar edilar. Lekin bu imperiyalar 
vaqtinchalik mo'rt bo'lib, ulaming asoschilari o'limidan keyin, yoki uning vorislari 
davrida parchalanib ketar edi.
Makedoniyalik Iskandar (er. aw . 356-323-yillar) yunon shahar-davlatlarini 
Misr, Bobil, Eron, 
O'rta Osiyo, Hindistonni bir qismini bosib olib ulkan imperiyani 
barpo qildi. 
Sharqqa yurishlar natijasida Sharqning boy madaniyatini G’arbni 
o'zlashtirib oldi. Sharq va G’arb madaniyatini qo'shilishi natijasida