O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogik universiteti jahon sivilizatsiya tarixi (Metodik qo’llanma) (To’ldirilgan 2-nashr) история мировой цивилизации

IV-V 
asrlarida Magatxa Gupta sulolasi hukmronligi ostida yana 
rivojlana boshladi. IV asr o’rtalarida 
Samudragupta 
(335-380-yillar) davrida 
Magadxa qudratli davlatga aylanadi. Samudragupta shimoliy Hindistonda unga 
yaqin davlatchalami, Dekanda o’n besh davlatshani tugatadi. Magatxaga janubda 
Tarnish shahri Kanshini, shimolda Nepal va Assam kabi chegara viloyatlar ham 
qaram bo’ladilar. Dekan viloyati g'olibona yurishga qaramasdan Gupta davlati 
tarkibiga kirmaydi. Chandragupta 
II 
(380-445 yillar davrida) Gupta davlati gullab- 
yashnadi. Uning davri hind tarixining 
“oltin davri” 
hisoblanadi. Uning vorislari 
davrida o’zaro urushlar kuchayib ketadi.
~ 200 ~

---

Magadhaning yuksalishi. Mauriya daviatining tashkil topishi
Er. aw . I ming yillik o’rtalarida Hindistonda yirik davlatlar paydo bo’ladi. 
Ulaming ko’pchiligida alohida sulolalar, faqat ayrimlarida oligarxiya hukmron edi. 
Magatxa va Koshala Gang daryosining quyi oqimida, Gang va Yamun oralig'ida 
Vatsa, Avanti davlatlari o’rtasida yetakchilik uchun kurash olib boradilar. Er. aw . 
IV asrda Magatxa davlati kuchli ta’sirga ega bo’ladi va yuz yil o’tgachu 
birirtchi
umumhind davlatiga asos soladi.
Er. aw . IV 
asrda Shimoliy Hindistonda Panjobdan 
to Bengaliyagacha 
bo’lgan yerlar Mauri urug’idan bo’lgan Magadxalik zodagon Chandragupta (er. aw . 
317-yil hokimiyatni egallagan) tomonidan bo'ysundiriladi. Uning vorisi davrida 
Maurilar hokimiyati Dekan hududigacha yetib boradi. Ashoki (er. aw . 264-231- 
yillar) davrida er.avv. Ill asrda Maurilar davlati gullab-yashnaydi. Umum-Hind 
daviatining hukmdori o’zini faqat Magatxa davlatini podshosi deb hisoblagan. 
Bosqinchilik urushlari ma’muriy apparatrii to’liq almashtirish va eski siyosiy 
tuzumni o’zgartirishga olib kelmaydi. Magatxa podshosi maxsus amaldorlami har 
ush yoki besh yilda bir marta viloyatlarga nazorat uchun yuborgan.
Podsho hokimiyati poytaxtda oliy mansablami egallagan zodagonlar va 
podsho qarindoshlaridan 
tuzilgan podsho kengashi bilan cheklangan. 
U o’z 
navbatida 
podsholar ham 
urug' 
zodagonlari kshatriylaming imtiyozlarini 
cheklashga harakat qilgan. Ulami o’z tarafdorlari bilan almashtirishga harakat 
qiladi. Podsholar o’z qo’llariga moliyaviy boshqaruvni to’plab davlat xazinasini 
to’ldirishga uringanlar. Er. aw . IV-III asrlarda sekin-asta umumhind davlati tashkil 
topa boshlaydi. 
Bu butun 
janubiy 
Osiyoning barcha hududlarining 
sivilizasiyalashuvida muhim rol o'ynagan. Er. aw . II asr boshlarida bu siyosiy 
birlashma parchalanib ketadi. Er. aw . II asr boshlarida Maurilaming so’nggi vakili 
hukmronligi tugab, shu vaqtdan mamlakatda uzoq siyosiy tushkunlik boshlandi.
Shimoliy-g'arbiy Hindistonda yunon-baqtriyaliklar paydo bo’ldi va ular 
Gandxarada o'rnashib qoldilar. Er. aw . I 
asrlarda sak qabilalari kirib kelib, 
shimoliy-g'arbda bir necha davlatlami barpo qiladilar. Sak podsholari o’zlarini 
«buyuk podsholar podshosi» deb ataydilar. Yirik davlat birlashmalarida noiblik, 
satrapliklar joriy qilinib, hududlarda satrap (kshatrap) ancha mustaqil bo’lgan.
Eramizning 
boshlarida 
shimoliy-g'arbiy 
Eronning 
ba’zi 
viloyatlari 
parfiyaliklarga bo'ysundi. Eramizning I asrida Markaziy Osiyoda Kushon