|
VAZIRLAR MAXKAMASI – O’ZBEKISTON RESPUBLIKASINING XUKUMATI
Vazirlar Maxkamasi, ya’ni O’zbekiston Respublikasining Xukumati ijro etuvchi xokimiyat vakolatlarini amalga oshiradi, ijro organlari tizimiga boshchilik kiladi va ularning faoliyatiga raxbarlik kiladi. Uning xuquqiy xolati asoslari, tarkibi, shakllanish tartiblari O’zbekiston Respublikasining Konstitusiyasi (20-bob), O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasi to’g’risidagi 1993 yil 6 may qonuni va boshqa normativ-xuquqiy xujjatlar bilan belgilangan.
Vazirlar Maxkamasining raisi Konstitusiyaga muvofik O’zbekiston Respublikasining Prezidentidir. Vazirlar Maxkamasining raisi O’zbekiston Respublikasi xukumatining faoliyatiga raxbarlik kiladi xamda uning uz vakolatlarini samarali amalga oshirishi uchun choralar kuradi.Xukumatni O’zbekiston Respublikasining Bosh vaziri, Bosh vazirning birinchi urinbosari va urinbosarlari, vazirlar, O’zbekiston Respublikasi davlat qo’mitalarining raislari, boshqa davlat va xujalik boshqaruv organlarining raxbarlari tarkibida Respublika Prezidenti shakllantiradi va Oliy Majlis tasdiklaydi (Vazirlar Maxkamasi to’g’risidagi qonunning 4-moddasi).O’zbekiston Respublikasi Bosh vazirini Prezident parlamentning roziligi bilan tayinlaydi. Xukumatning boshqa a’zolarini xam Prezident tayinlaydi. Bosh vazir Vazirlar Maxkamasining ishini tashkil etadi, urinbosarlari urtasida vazifalarni taksimlaydi, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining topshirigi buyicha Xalqaro munosabatlarda O’zbekiston Respublikasi xukumatining vakili bulib katnashadi xamda xukumatlararo shartnomalar va bitimlarni imzo-laydi, davlat va xujalik boshqaruvi masalalari buyicha qarorlar qabul kiladi, Vazirlar Maxkamasi raisining topshirigi buyicha xukumat faoliyatini tashkil kilish va unga raxbarlik kilish bilan boglik boshqa funksiyalarni bajaradi (Vazirlar Maxkamasi to’g’risidagi qonunning 15-moddasi).
Xukumat a’zolari boshqa xak tulanadigan lavozimlarni egallay yoki tadbirkorlik faoliyati bilan shugullana olmaydilar. Xukumat a’zolari ayni bir vaktda vakillik organining deputata bula olmaydilar.Xukumat faoliyati amalda jamiyat xayotining barcha tomonlarini kamrab oladi. Uning faoliyatidagi asosiy yunalishlar (funksiyalari) Konstitusiyaning 98-moddasida belgilangan. Xukumat:
— O’zbekiston Respublikasi iktisodiy va ijtimoiy rivojlanishining asosiy yunalishlarini ishlab chikadi va ularning amalga oshirilishini tashkil kiladi;
— Oliy Majlisga O’zbekiston Respublikasi byudjetining asosiy kursat-kichlarini va uning bajarilishi xakidagi xisobotni takdim etadi, byudjetning bajarilishini ta’minlaydi;
— Oliy Majlisga qonunlarning loyixalarini kiritadi va qonunlarning bajarilishini ta’minlaydi;
— qonunchilik tashabbusi xuquqini amalga oshiradi;
— vazirliklar, davlat qo’mitalari xamda boshqa markaziy va maxalliy ijro etuvchi organlarning xamkorligini ta’minlaydi;
— viloyatlar va Toshkent shaxri xokimlarining O’zbekiston Respublikasi qonunlariga zid keluvchi qarorlari va farmoyishlarini bekor kiladi yoki amal kilishini tuxtatib kuyadi;
— zimmasiga Konstitusiya, qonunlar va Prezident farmonlari bilan yukla-tilgan boshqa funksiyalarni bajaradi.
Xukumat O’zbekiston Respublikasining Konstitusiyasi, qonunlari, Prezident farmonlari, boshqa normativ xuquqiy xujjatlar asosida va ularni bajarish maksadida O’zbekiston Respublikasining butun xududida barcha organlar, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, mansabdor shaxslar va Fuqarolar uchun bajarilishi shart bo’lgan qarorlar va farmoyishlar chikaradi.Prezident xukumat majlisida raislik kilish xuquqiga ega.Xukumat Prezident vakolatlari muddati doirasida amal kiladi xamda yangi saylangan Oliy Majlis oldida uz vakolatlarini topshiradi.
Ijro etuvchi xokimiyat organlari tarkibiga xukumat bilan bir qatorda maxsus vakolatli davlat organlari — tarmoq yoki tarmoqlararo funksiyalarni bajaruvchi organlar kiradi. Ularning tuzilishini Respublika Prezidenti belgilaydi.Xozirgi vaktda O’zbekistonda ijro etuvchi xokimiyat markaziy organlarining tashkiliy xuquqiy shakllariga quyidagilar kiradi:
1) vazirliklar;
2) davlat qo’mitalari;
3) qo’mitalar, departamentlar, agentliklar, shuningdek, respublika vazirliklari, davlat qo’mitalari koshidagi boshqa davlat boshqaruv organlari (umumlashtirilgan xolda ular idoralar deb ataladi);
4) qo’mita, bosh boshqarma, komissiya, agentlik va xukumat tarkibiga kirmaydigan boshqa respublika davlat boshqaruv organlari.
Ijro etuvchi xokimiyatning barcha markaziy organlari xukumatga karashlidir. Xukumat vazirliklar, davlat qo’mitalari, boshqa markaziy va maxalliy ijro organlarining xamkorligini ta’minlaydi.Vazirlar Maxkamasi viloyatlar va Toshkent shaxri xokimlarining O’zbekiston Respublikasi qonunlariga zid keluvchi qarorlari va farmoyishlarini bekor kiladi yoki tuxtatib kuyadi.
Vazirlar Maxkamasi xukumat tarkibiga kirmaydigan markaziy ijro etuvchi organlarning raxbarlarini lavozimiga tayinlaydi va lavozimidan ozod etadi, shuningdek, vazirlar, davlat qo’mitalarining raislari, xukumat tarkibiga kirmaydigan markaziy ijro etuvchi organlar raxbarlarining takdimnomasiga muvofik, respublika idoralarining raxbarlarini va ularning urinbosarlarini lavozimiga tayinlaydi va lavozimidan ozod etadi.Vazirliklar, davlat qo’mitalari va markaziy ijro etuvchi organlar faoliyatining xuquqdsh asosini, respublika qonunlari bilan bir qatorda, Prezident va xukumatning normativ-xuquqiy xujjatlari, maxsus nizomlar tashkil kiladi.
Ularning xar biri to’g’risidagi nizomni Vazirlar Maxkamasi tasdiklaydi. Xukumat, shuningdek, respublika idoralarining faoliyat soxasi, vakolatlari va javobgarligini belgilaydi.Ijro etuvchi xokimyatining markaziy organlari uz funksiyalari va vakolat-larining tabiatiga kura, muayyan xususiyatlarga ega.
Vazirlik — respublikaning markaziy ijro etuvchi organi bulib, davlat boshqaruvining tegishli tarmoq (soxa)siga raxbarlik kiladi, shuningdek, qonunda belgilangan doirada tarmoqlararo muvofiklashtirishni amalga oshiradi.
Davlat qo’mitasi — respublikaning markaziy ijro etuvchi organi bulib, davlat boshqaruvining tegishli tarmoqlari (soxalarida) yagona davlat siyosatini utkazadi va ushbu maksadda qonunga kura tarmoqlararo muvofikdashtirishni amalga oshiradi.Vazir yoki davlat qo’mitasining raisi uz lavozimiga kura xukumat tarkibiga kiradi, davlat boshqaruvining tegishli tarmogi (soxasi)ning samarali ishlashini ta’minlaydi, uzlari raxbarlik kilayotgan tarmoq (soxa)ning axvoli va rivojlanishi, qonunlar xamda Prezident va xukumat xujjatlarining bajarilishi uchun javobgar buladi.
Vazir yoki davlat qo’mitasining raisi xuzurida maslaxat beruvchi va kengashuvchi organ — vazirlik, davlat qo’mitasining xay’ati tashkil etiladi.Vazirlik yoki davlat qo’mitasi chikaradigan qaror vazirning buyrugi bilan xamda davlat qo’mitasining raisi imzolaydigan qaror bilan rasmiylashtiriladi.Respublikaning xukumat tarkibiga kirmaydigan markaziy ijro etuvchi organi uz vakolatiga kiruvchi masalalar buyicha tarmoqlararo muvofikdashtirishni, shuningdek, boshqa maxsus ijro etish va ruxsat berish funksiyalarini amalga oshiradi.
Idora respublika vazirligi yoki davlat qo’mitasining vakolatlari doirasida mustakil ravishda maxsus ijro etuvchi xamda nazorat funksiyalarini amalga oshiradi, shuningdek, tarmoqlararo muvofiklashtirish vazifasini yoxud davlat boshqaruvi tarmoqchasi (soxasi)ga raxbarlik kiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1 O’zbekiston respublikasi Konstitutsiyasi
2. : Dyuverje M. Politicheskoye pravo. M., 1957. S. 207.
3. Karimov I.A. Biz tanlagan yo`l - demokratik tarakkiyot va ma'rifiy dunyo bilan hamkorlik yo`li. -T. 11. - T.: O`zbekiston, 2003. - 224-bet.
4..lex.uz
Do'stlaringiz bilan baham: |
