O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta ta’lim Vazirligi Farg’ona Davlat Universiteti Po’latova Shahnoza Mavzu: Musiqada klassizm oqimi Mutaxassislik: Musiqa ta’limi Kurs ishi Ilmiy rahbar

Rekviem.
Rekviem fojiali xarakterdagi diniy asar bo’lib, inson vafoti munosabati bilan yozilar edi. Bu asar messa janriga oid. Katolik cherkovining lotin tilidagi duolari bu asarga she’riy tekst bo’lib hizmat qilgan. Aytib o’tilganidek Rekviem diniy aqidaparastlik ruhidagi asar emas. Ulug’vor, ta’sirchan, ko’ngilni yumshatuvchi musiqa insonparvarlik, insonning azob-uqubatlariga hamdardlik ruhi bilan sug’orilgan.
Rekviem yakkaxon qo’shiqchilar kvarteti (soprano, alt, tenor, bas), xor, simfonik orkestr va organ ijrosi uchun yozilgan. Asar o’n ikki nomerdan iborat bo’lib ulardan to’qqiztasini xor, uchtasini qo’shiqchilar kvarteti ijro etadi. Bevaqt vafoti sababli Motsart Rekviemni tugata olmadi. Uning shogirdi va yaqin do’sti kompozitor Zyusmayer asarni yozib tugatgan. U o’z musiqasini yozgan emas, balki Motsartning qo’lyozma va eskizlaridan foydalanib Rekviemni yozib tamomlagan.
Asarning birinchi qismi "Rekviem Eternem" (Abadiy osoyishtalik) deb nomlangan. Chuqur qayg’uni ifodalovchi musiqa re minor tonalligida yozilgan.
Birinchi qismning ikkinchi bo’limi "Kirie eleyson" (Xudo kechir gunohimizni) so’zlariga yozilgan ikki mavzuli fugadir. Bu fugada va Rekviemning boshqa ko’povozli epizodlarida Motsart, Bax va Gendelning polifoniya (ko’povozli) uslubini rivojlantirgan. Fuganing ikkala mavzusi bir-biridan farqli bo’lib bir paytda yangraydi.
Asarning ikkinchi qismi - "Diez ire" (Kahrli kun) deb atalgan va unda narigi dunyoda bo’ladgan dahshatli sud tasvirlangan. Bu qism musiqasi dramatik xarakterga ega bo’lib dinamika doimiy ravishda kuchayib boradi. Xor va orkestr ijrosi katta kuch bilan ajralib turadi.
Rekviem asarining lirik va dramatik markazi - "Lakrimoza" (Ko’z yoshlari) qismidir. Inson boshiga tushgan kayg’u va alam, azob-uqubatlar musiqa vositasida mahorat bilan tasvirlab berilgan. Skripkalar ijrosi inson yig’isini ifodalaydi. Ayni paytda xor nihoyatda mungli kuyni ijro etadi.
Rekviem musiqasida kayg’uli, fojiali kayfiyat ko’proq o’rin egallagan. Chunki janrning xususiyati shuni talab qiladi. Shunga qaramay boshqa qarama-qarshi xarakterdagi qismlar ham bor. Masalan qo’shiqchilar kvarteti ijro etadigan "Benediktus" (Oq fotiha olgan) deb nomlanuvchi qism musiqasida osoyishtalik va ravshanlik xarakteri xukmron.
"Sanktus" (Muqaddas) nomli qism musiqasi tantanali, shodiyona xarakterda.
Rekviem – kompozitor Motsartning eng buyuk asarlaridan biridir. U kompozitor polifonik mahoratining yorqin timsoli, I. S. Baxning shu janrdagi asarlari bilan bir qatorda XVIII asr musiqa san’atining eng sara, durdona asari hisoblanadi.