O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi abdulla qodiriy nomli jizzax davlat pedagogika instituti

III BOB 

RADIATSIYA MANBALARI VA ULARDAN 

FOYDALANISH 

26 

3.1 

Radiatsiyaning tabiiy manbalari................................................. 

26 

3.2 

 

Insonlar tomonidan yaratilgan manbalar radiatsiyasi (sun‘iy 

radioaktivlik)……...…………………………………………… 

27 

3.3 

Yadro qurollari………………………………………………… 

27 

3.4 

Atom energetikasi…………………………………………….. 

32 

3.5 

Yadrо rеаktоri………………………………………………… 

33 

 

 

 

3.6 

Radiatsiyaning insonlarga ta‘siri……………………………… 

39 

3.7 

Radiatsiyadan himoyalanish usullari…………………………. 

44 

XULOSA………………………………………………………................... 

46 

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR…………………………………. 

 

47 

---

 

3 

KIRISH 

        

   

Mamlakatimizda  o‘rta  umumiy  ta‘limning  ikki  bosqichga  o‘tqazilishi 

hamda ―Ta`lim to`g`risidagi qonun‖  ning yangi taxririyatining ishlab chiqilishi 

fan va ta‘lim xodimlari oldiga yanada ustivor masalalarni qo‘yadi 

          Ushbu malakaviy bitiruv ishinini tanlashimizga ham yuqorida ko`rsatilgan 

sabab asos bo`ldi desak hech xato qilmagan bo‘lamiz.  

          Maktabda  fizika  ta`limining  ahamiyati uning  fan – texnika taraqqiyotida, 

ishlab chiqarish sohalarida va kundalik hayotda tutgan o`rni bilan belgilanadi. 

          Har  bir  fizik  qonun  hayotiy  tanishishdan  boshlanib,  fizik  tajribalar  bilan 

bog`langan.  Tajriba  natijalari  umumlashtirilishidan  qurilishi  kerak  bo`lgan 

qonunning asosiy mazmuni kelib chiqadi. 

          Zamonaviy  ishlab  chiqarish  tarmoqlari,  xalq  xo`jaligining  har  bir  sohasi 

fizika  va  texnika  taraqqiyoti  bilan  uzviy  bog`liq.  Oddiy  o`quv  ishlab  chiqarish 

ustaxonalaridagi  stanoklardan  tortib  hozirgi  zamon  energitikasi,  radiotexnika, 

elektrotexnika, avtomatika, mashinasozlik, hisoblash texnikasi va boshqa har bir 

texnikaviy sohani fizika fani bilan bog`lamay  tasavvur etib bo`lmaydi. 

Ushbu  bitiruv  ishimizda  ―Atom  va  yadro  fizikasi  darslarida 

―Radiatsiyadan  himoyalanish‖  mavzusini  o‘qitish  metodikasi‖  mavzusini 

o`rganish  to`g`risida  so`z  yuritishdan  oldin  radiatsiya,  radiatsiya  manbalari, 

uning  tirik  organizmlarga,  umuman  insonlarga  ta‘siri,  nurlanish  dozalari  va 

uning  birliklari,  ionlantiruvchi  nurlar  va  ularning  turlari,  undan  himoyalanish 

usullari,  yadro  qurollari,  atom  energetikasi  haqida  bilish,  ular  haqida  to‘liqroq 

atroflicha ma‘lumotga ega bo‘lish hozirgi zamon, XXI asr kishisi uchun muhim 

masalalardan biri ekanligini ta‘kidlab o‘tmog‘imiz lozim. Chunki hozirgi kunda 

sanoatning,  fan  texnikaning  rivojini  yadro  energetikasisiz  tasavvur  qilib 

bo‘lmaydi. Atrofimizda mavjud bo‘lgan tabiiy va sun‘iy yorug‘lik manbalari  – 

quyosh va  yulduzlardan kelayotgan, biz kundalik hayotimizda  foydalanayotgan 

oddiy  yorug‘lik  manbalari,  televizor  kompyuter  qurilmalaridan  tarqalayotgan 

---

 

4 

nurlarning  insoniyat,  butun  tirik  organizmlarga  ta‘siri,  ulardan  foydalanish  va 

himoyalanishni  bilmaydigan  kishilarni  biz  hizirgi  zamon  kishisi  deb 

ta‘kidlashimiz juda ham noo‘rindir.