O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta ‘lim vazirligi navoiy davlat pedagogika

nazariyalarni bilish va hodisalar haqida tasavvur hosil qilish deyarli boshi berk holatni namoyon etadi;

odatiy, noodatiy vaziyatlarda muammolarni yechish ko’nikma va malakalari;

—o’quvchi shaxsini fikriy operasiyalari zahirasidan foydalangan holda avtomatik qo’llash asosida tizimli fikrlash darajasiga chiqarish, rivojlantirish; narsa-hodisani tizimli munosabatlarda, aloqadorlikda ko’ra olishi.

• 
  o’quvchi shaxsini uning bilish va produktiv kasbiy faoliyati sohasidagi dunyoqarashini shakllantirish, qadriyatlari, qiziqishlari, maqsadlariga yo’naltirish bilan tarbiyalash.
  

Axborot asrida muttasil kelib turgan hisobsiz xabarlarning hammasini ham anglay olmaymiz, tushunmaymiz. Natijada inson tushunishdan ko’ra ko’proq biladi. Insoniyatning kamoloti uning bilimlarni tushunishga bo’lgan qobiliyatiga, bilishning bir usulidan, ikkinchi usuliga o’ta olish imkoniyatiga bog’liq bo’lib qolmoqda. Bu butun ta’lim jarayonining falsafiy-metodologik yo’nalishini kuchaytirish ehtiyojini vujudga keltiryapti. Ta’lim va tarbiyada evristik komponentlarni ko’paytirish zaruriyatini paydo qilyapti. Shuning uchun muammoli ta’lim zaruratga aylandi: muammoli vaziyat-muammo-yechim.
Eng samarali ta’lim usuli dialogdir. Uning ko’rinishlari:suhbat, bahs, diskussiya, tortishuv, debatlar, disput, rolli va ishbilarmonlik o’yinlari, sinektika(aqliy hujum, analogiya, assosiatsiya asosida). Suqrot o’z evristik suhbatlarida sun’iy yaratilgan, yo’naltiruvchi savollari bilan yunonlarni fikrlashga o’rgatdi. Uning savollari turli bosqichlarda turli vazifalarni bajarardi. Inson olamni va o’zini anglash yo’lida turgan doimiy to’siqlarni bartaraf etish bilan falsafiy fikrlashni boshlaydi. Falsafa- tushunish haqidagi fan. Tushunish o’quvchi aynan nimani tushunmaganligini bilganida boshlanadi. Kunlik hayotimizda ushbu qiyinchiliklar ko’rinmaydi. Falsafa har kungi hayot haqidagi tasavvurlarimiz nazariy fikrlash sohasiga bostirib kirganda, qanday murakkab vaziyatlarga tushishi mumkinligini ko’rsatadi. Suqrot falsafani o’rganmoqchi bo’lganlarga sog’lom fikrning “sarguzashtlarini” ko’rsatadi. Suqrot kishini sog’lom fikrdan chalg’itishga harakat
qiladi, uning tushunish doirasi cheklanganligini namoyon etadi. U o’quvchilarini siyqasi chiqqan tasavvurlaridan falsafiy refleksiya darajasiga chiqaradigan muammoli vaziyatga tashlaydi. Keyingi induktiv suhbatlar vositasida muammoli vaziyatlar bir necha bor qaytariladi. Suqrot tasavvur doirasiga original muloqot manbai sifatida metaforalar yordamida yangi narsalar kiritadi. Uning yordamida xususiy vaziyatlardan umumiy tushunchalarga yetaklaydi. Natijada muammo falsafiy qayta anglanadi.
Ta’lim berish jarayonida qator muammolar va ularni bartaraf etishga intilish har doim mavjuddir. Jahon tajribasidan ma’lumki, hayot, zamon taqozosi bilan ta’lim turlarini o’zgartirishga ehtiyoj sezildi. Masalan, faktlarni eslab qolishga asoslangan rus-nemis ta’lim tizimi vaqti kelib, anglosaksonlarning tahlil va

sintezlash qobiliyatini rivojlantirishga qaratilgan tizimga o’tishini eslash o’rinli. Shu o’rinda, “ta’lim berish” va “o’qitish” tushunchalarining qiyosiy tahlilini berishni lozim topdik.^2 O’qitish