O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsusta’limvazirligi

Balans(uchinchioperatsiyadankeyin)⁹

3. 
   jadval
   

Aktiv		Passiv
Mablag‘larturivaularning joylanishi	Summa		Mablag‘larmanbaivaularning tayinlanishi	Summa
Asosiyvositalar	550000		Ustavkapitali	500000
Хomashyo vamateriallar	245000		Zaxirakapitali	50000
Kassa	100		Foyda	95000
Hisob-kitobschyoti	19400		Bankkreditlari	128000
Debitorlar	30500		Molyetkazibberuvchiva pudratchilarbilanhisoblashishlar	72000
JAMI	845000		JAMI	845000

Тo‘rtinchi operatsiya. Hisob-kitob schyotidan bankka kredit bo‘yicha qarzni uzishuchun18000so‘mo‘tkazilgan.Buoperatsiyahisob-kitobschyotidagipulmablag‘larining kamayishiga olib keladi va bir vaqtning o‘zida xo‘jalik yurituvchisubyektningkreditlarbo‘yicha qarzining qisqarishigaolib keladi.Demak,balansda

⁹Xolbekov.R.O. “Buxgalteriya hisobi nazriyasi” Darslik.-T.:CHo‘lpon nomidagi nashriyotmatbaauyi. 2011.-71 b.

«Hisob-kitob» schyoti bo‘yicha summa 1400 (19400-18000) so‘mgacha kamayadiva «Bank kreditlari» passiv moddasi bo‘yicha 110000 (128000 - 18000) gachakamayadi,ya’ni bu moddapassiv moddasidan chiqaribtashlanadi.
Тo‘rtinchioperatsiyabalansyakunlarinibirmiqdordagisummagakamaytirdi. Shuning uchun balans aktivi va passivi yakuniy summalari o‘rtasidagitenglik buoperatsiyadankeyinhamsaqlanibqoladi.
Bungao‘xshaganoperatsiyalarxo‘jalikfaoliyatidako‘plabuchraydi.Keltirilganto‘rttaoperatsiyalarularnibalansdaaksettirishningsodirbo‘lishimumkin bo‘lganhodisalarnio‘zichiga oladi.

Balans(to‘rtinchioperatsiyadankeyin)¹⁰

3. 
   jadval
   

Aktiv		Passiv
Mablag‘larturivaularning joylanishi	Summa	Mablag‘larmanbaivaularning tayinlanishi	Summa
Asosiyvositalar	550000	Ustavkapitali	500000
Хomashyo vamateriallar	245000	Zaxirakapitali	50000
Kassa	100	Foyda	95000
Hisob-kitobschyoti	1400	Bankkreditlari	110000
Debitorlar	30500	Molyetkazibberuvchiva pudratchilarbilanhisoblashishlar	72000
JAMI	827000	JAMI	827000

Boshida balansning faqat aktiviga yoki passiviga ta’sir qiladigan voqealar(birinchi va ikkinchi operatsiyalar) ko‘rsatilgan edi. Bunda balansning aktivi vapassivinio‘zgartirmaydigansummalarningfaqatqaytaguruhlantirilishibo‘libo‘tganedi.Bubalanso‘zgarishlariningbirinchivaikkinchiturlaridir.Boshqaoperatsiyalar balansning aktiviga ham passiviga ham ta’sir etadi. Bunda har ikkalata’sirqilinadiganmoddalarularningko‘payishi(uchinchioperatsiya)yokikamayishini (to‘rtinchioperatsiya)yuzagakeltirdi.

¹⁰Xolbekov.R.O.“Buxgalteriyahisobinazriyasi”Darslik.-T.:CHo‘lponnomidaginashriyotmatbaauyi. 2011.-73 b

Aktiv		Passiv
Ko‘payish	Kamayish	Ko‘payish	Kamayish

1.t.o‘.


2.t.o‘.


3.t.o‘.


4.t.o‘.

1-chizma.Balansdagio‘zgarishlarningturlari¹¹

Balansli o‘zgarishlar turlarining mohiyatini aniqlash balans xususiyatlarini,ya’ni har qanday operatsiya uning, albatta, ikki moddasiga ta’sir etishini va hechqachon aktiv bilan passiv o‘rtasidagi tenglikni buzmasligini tushunib olishuchunzarurdir. Operatsiyalarning iqtisodiy mazmunini o‘rganishga ushbu guruhlashninghechqandayaloqasiyo‘q.

1-bobbo‘yichaxulosa

Birinchi bob bo‘yicha xulosa sifatida shuni ta’kidlash joizki, buxgalteriyabalansi-xo‘jalikmablag‘lariniularningturlarivatashkiltopishmanbalaribo‘yichamuayyanbirdavrgapuldaifodalanib,umumlashtiribaksettirishvaiqtisodiyguruhlashusulidir.
Buxgalteriyabalansixo‘jalikyurituvchisubyektlaryillikmoliyaviyhisobotining1-shaklihisoblanib,xo‘jalikyurituvchisubyektningaktivlarivapassivlari haqida to‘liqma’lumotniberadi.
Shuninguchunbalansningtuzilishshaklidоimоtakоmillashtirilgan.Butakоmillashtirish quyidagio‘zgarishlarnio‘zichigaоladi:
Birinchidan, balansining ham aktiv, ham passivi bo‘yicha bo‘limlari sоnio‘zgarib,kоrxоnamablag‘larivaularningmanbalarikоntsentratsiyalanibbоrdi.
Ikkinchidan,balans bo‘limlarining nоmlari o‘zgarib, yangi nоmlarda



¹¹Adabiyotlarasosidamualliftomonidantayyorlandi.
mablag‘larvaularningmanbalarimazmunito‘liqrоqaksettirilabоshlandi.
Uchinchidan, kоrxоna balanslarining o‘zgarishida alоhida ishlab chiqarishtarmоqlariningmablag‘larivaularniqоplоvchimanbalariningxususiyatlarie’tibоrgaоlingan.
To‘rtinchidan,xalqxo‘jaliginibоzоrmunоsabatlarigao‘tkazilishimunоsabatibilankоrxоnabalansibоzоriqtisоdiyotiningtalablarigajavоbberadigan yo‘nalishda takоmillashtirilmоqda.
Beshinchidan,mоliyaviytahlilo‘tkazishniyengillashtirishmaqsadidabruttо-balansdan nettо-balansgao‘tildi.
Оltinchidan, Respublikamiz jahоn iqtisоdiyoti bilan integratsiyalashib bоrarekan,mamlakatdabuxgalteriyahisоbivahisоbоtnitashkilqilishxalqarоstandartlargao‘tkazilayapti.
Buxgalteriya balansini tahlil qilishga tayyorlash uni tuzishning to‘g‘riliginivaayrimmоddalarininganiqliginitekshirishni,balansko‘rsatkichlaribilanhisоbоtningbоshqashakllario‘rtasidagibоg‘lanishnianiqlashni,uningayrimko‘rsatkichlarinitartibgasоluvchisummalardan“tоzalash”nivayirikrоqpulo‘lchamidagisummalarniyaxlitlashninazarda tutadi.

2.