O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus

 
Qo„shishning hadlari 
 
 
 
 
 
 
3 + 2 = 5 
3 va 2 ning yig„indisi 5 ga teng. 
3 – qo„shiluvchi. 

---

28 
2 – qo„shiluvchi. 
5 – yig„indi. 
 
 
 
 
6 + 2 = 8 
 
 
 
 
 
 
 
8 – 2 = 6 
Ayrishning hadlari 
 
 
 
 
 
 
6 – 2 = 4
6 – kamayuvchi. 
2 – ayriluvchi. 
4 – ayrima. 
 
Qo„shish (ayrish) 
Darslik sahifasi 
Rasm 
1 + 1 
15 
00 
 
Son 
Bu son tarkibini 
ko„rsatish 
Darslik sahifasi 
4 

3 + 1 
14 
5 

4 + 1 
14 
 
«O„nlik» mavzusida arifmetik amllarni o„rganish 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 Yuz ichida qo„shish va ayirish 
Yuz ichida qo‗shish va ayirish amallari bilan tanishganimizda quyidagi 
mavzularga to`xtalib o`tamiz: 
3+2= 
yig‗indi 
6-2= 
ayrima 
O‗qituvchi оldida
turgan asоsiy 
maqsadlar 
Qo‗shish va ayirish 
amallariningmazmu
ni bilan
tanishtirish 
Hisоblashusullar
idan оngli 
fоydalanishni 
ta‘minlash 
10 ichida qo‗shish va 
ayirishni avtоmatizmga 
yetkazish;
Mavzuni 
o‗zarо bоg‘langan bir 
nechta bоsqichlarga 
bo‗lib:
o‗rganamiz 
"sоnni qismlari 
bo‗yicha (bittalab 
yoki gruppalab) 
qo‗shishva ayirish"
usuli 
yig‘indining o‗rni 
almashtirish 
xоssasidan 
fоydalanib qo‗shish
usuli 
sоnlarni ayirishda 
qo‗shish amalidan 
ya‘ni 
nоma‘lumkоmpоnent
ni
tоpishdan 
fоydalanish 

---

29 
-
18 ichida bir xonali sonlarni o`nnlikdan o`tish bilan qo`shish; 
-
18 ichida bir xonali sonlarni o`nnlikdan o`tish bilan ayirish; 
-
100 ichida xonadan o`tish bilan qo`shish va ayirish. 
Mavzuda amallarnio‗rgatish bilan birga I-sinfda sonni yig‗ndigachga qo‗shish 
va yig‗indini songa qo‗shish, sonni yig‗indidan ayirish va yig‗indini ayirish 
xossalari, 2-sinfda yig‗indini yig‗ndiga qo‗shish va yig‗indidan ayirish xossalari 
qaraladi. 
Bu xossalarni va tegishli hisoblash usullarini ochib borishda avval 
tayyorgarlik ishini bajarish kerak, natijada o‗quvchilar sonlar yig‗indisi va sonlar 
ayirmasi kabi matematik ifodalarni o‗zlashtiradi, qo‗sh tengliklar, bir va ikki 
amalli ifodalarni qavslar yordamida yozishni o‗rganadi, ikki xonali sonlarni o‗nlik 
va birlik yordamida yoza oladilar. 
Nomerlashni o‗rganish davrida "qavs" belgisi bilan tanishadi va "5 va 3 
sonlari yig‗indisiga 2 ni qo‗shing" kabi og‗zaki masalalarni yechadilar, qo‗shish va 
ayirishni o‗rgatish quyidagi tartibda olib boriladi. Oldin nol bilan tugaydigan 2 
xonali sonlarni qo‗shish va ayirish o‗rganiladi, so‗ngra sonni yig‗indiga qo‗shish 
va ayirish o‗rganiladi, shu tartibda sonni yig‗indidan ayirish, yig‗indini songa 
qo‗shish va yig‗indini sondan ayirish qoidalari hamshu tartibda qaraladi. 

---

30 
Nol bilan tugaydigan sonlar ustida amallar bajarish: 
60+20=? 70-40=? 
6 o‗nli + 2 o‗nli = 8 o‗nli 7 o‗nli - 4 o‗nli = 3 o‗nli 
60+20=80 70-40-30 kabi ko‗rinishda o‗rganish quyidagi tartibda amalga 
oishiriladi: 
Har bir qoida o‗rganish quyidagi tartibda amalga oshiriladi. 
Narsalar to‗plami ustida amallar bajaribo‗quvchilar amallar xossasini 
ochishadi va ifodalashadi. 
I
.Bosqich. Xossani misollar yordamida har xil usullar, jumladan qulay usul 
bilan yechishga tadbiq qiladi. 
II.Bosqich. Arifmetik amallar xossalari asosida chiqariladigan hisoblash 
usullari o‗rganish ob‘ekti bo‗lib xizmat qiladi. 
III.Bosqich. O‗rganilgan xossalarni va hisoblash usullarini taqqoslash 
natijasida bu xossalar va usullar umumlashtirishning yuqoriroq darajasiga 
ko‗tariladi. 
Misol: 36+23=(30+6)+(20+3)=(30+20)+(6+3)=50+9=59 

---

31 
PPPPPPP