48
Xulosa va tavsiyalar
Zamonaviy tarix izlanishlari shuni aniqladiki, G’arbiy Yevropada Rim
cherkovi tayziqi ostida fan butunlay tanazzulga uchrab, uzoq vaqt taraqqiy etmay,
olti asr mobaynida turg’un turib qolgan edi. O’sha davrda fanga Sharqda, aynan
Markaziy osiyolik Bag’dod, Xorazm akademiyasi va G’aznada faoliyat ko’rsatgan
mahalliy olimlar hamda ularning davomchilari jon baxsh etganlar.
Hozirgi kunda qadimiy Ma’mun akademiyasi, undagi allomalar hayoti va
ijodini o’rganish juda muhim. Zero, mazkur tarix sahifalarini o’rganish bizga,
bebaho meros qoldirgan buyuk allomalarimizga ehtiromgina bo’lib qolmay, balki
halqimizning jahon tamadduniga qo’shgan benazir hissasi kelajak avlod ongida
munosib vorislik va milliy g’urur hissini ham shakllantiradi. Shu ma’noda
O’zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti Islom Karimovning 1997 yil 11
noyabridagi Xorazmda “Ma’mun akademiyasini qayta tashkil etish to’g’risida”gi
P-1880 sonli farmoni ayni muddao bo’ldi.
Xiva shahrida qayta tashkil etilgan “Ma’mun akademiyasi” bugungi kunda
o’z salohiyatini yuksaltirib bormoqda. Bu yerda tashkil etilgan “Arxeologiya, tarix,
falsafa”, “Til va adabiyot”, “Biologiya muammolari” kabi bo’limlarda olimlar
to’qqiz
yo’nalish
bo’yicha
ilmiy-amaliy
tadqiqotlar
olib
borishmoqda.
Akademiyaning Rossiya, Qozog’iston, Eron, Turkiya va boshqa bir qator horijiy
mamlakatlar, xalqaro tashkilotlar bilan aloqalarining tobora mustahkamlanayotgani
ham mazkur maskanning obro’li ilmiy markazlardan biri bo’lib qolishiga ishonch
uyg’otadi.
Chunonchi, Xorazm “Ma’mun akademiyasi” 1000 yilligining keng
miqyosida nishonlanishi Respublikamizda madaniy-ma’rifiy ishlarni yanada
jonlanishi va mazkur sohaga oid ishlarni yanada rivojlanishiga samarali hissa
qo’shib kelmoqda.
Ushbu malaka ishini bajarish davomida o’zimiz uchun qimmatli bo’lgan
juda qiziqarli va o’rganish uchun loyiq bo’lgan ko’plab ma’lumotlarni to’pladik va
quyidagi xulosaga keldim:
- Osiyo mamkalakatlari (Ular orasida O’rta Osiyo ham bor, ammo aynan
o’zbek allomalari alohida o’rinda turadi) insoniyat uchun hamma tomonlama, ya’ni
madaniyatda ham, ma’naviyatda ham, ilmda ham rivojlanish beshigi bo’lgan deb
bemalol aytish mumkin ekan.
- biz, yoshlar o’zbek millatiga mansub bo’lganimizdan doimo mag’rur bo’lib
yurishimiz lozim, chunki biz dunyo ilmiga ta’mal toshini qo’igan Abu Ali ibn
Sino, Al-Xorazmiy, Ahmad Al-Farg’oniy, Umar Hayyom, Mirzo Ulug’bek kabi
minglab buyuk alloma bobokalonlarning vorislarimiz.
- bizning buyuk olimlarimizning ming yillar mobaynida ham o’z
ahamiyatini yo’qotmagan ilmiy ishlarini iloji boricha chuqurroq o’rganish lozim.
49
Zero, bu ishlar har gal o’rganilganda ularning yangi-yangi qirralarini ochish
mumkin ekan. Shu o’rinda aytish mumkinki, dunyo olimlari bundan 1000 yillar
avval bajarilgan ibn Sino ishlarini hali to’la o’rganib bo’lanlari yo’q.
- Abu Ali ibn Sino, Al-Xorazmiy, Ahmad Al-Farg’oniy, Umar Xayyom,
Mirzo Ulug’bek kabi allomalarning ilmiy ishlarini mo’jizaga qiyoslash mumkin.
Chunki, bugungi kunda kompyuterga asoslangan texnologiyalar yordamida
bajarish mumkin bo’lgan ishlarni ular qo’llarida qalam bilan sham yog’dusida hech
qanday maxsus vositalarsiz bajarishgan va bu ishlar yetarlicha darajadagi aniqlikda
hal qilingan.
- o’tmish olimlarimizning ishlarini tahlil qilish uchun bitta bitiruv malkaaviy
ishn yetarli yemas. Chunki olimlarimizning bundan 1000 yillar avval yaratgan har
bir asarlarining o’zi bugungi kunda alohida tadqiqot ishiga xalos bo’lishi mumkin.
Ushbu malaka ishida O’rta Osiyolik bir qator allomalar haqida fikr yuritdik
va ayrim jihatlari haqida mulohaza yuritdik, holos. Barcha olimlarimiz va ularning
ilmiy ishlarini bir joyga jamlash bajarish mumkin bo’lmagan ishlardan hisoblanadi.
Alloma bobolarimizning ilmiy merosining hali ochilmagan qirralari
talaygina. Buyuk vatandoshlarimiz bebaho ma’naviy hazinasining ochilmagan
tomonlari kelajakda o’z kasbining yetuk mutaxassisi, izlanish yo’lida olim bo’lib
yetishadigan yuksak ma’navijatli, komil inson darajasida tarbiyalanayotgan siz
yoshlardan o’z yechimini kutib qoladi.
Vatanimiz mustaqilligi bizning oldimizga alloma bobolar ruhini shod etib,
buyuk tarixiy haqiqatlarni tiklash uchun nihoyatda katta istiqbollarni ochib
bermoqda. Allomalarmizning ilmiy merosi ularni o’rganib, ilmiy mo’jizalardan
bahramand bo’lish, ruhni ko’tarish, amaliyotda qo’llash va boyitish uchun, bebaho
ilm hazinamizga tayanib yangi-yangi kashfiyotlarni yaratish uchun katta manbaa
hamdir. Shu ma’noda tarix zarvaraqlarida o’z nomlarini qoldirishga erishgan
barcha allomalarimizning qilgan kashfiyotlari va ilmiy ishlari bugungi va kelajak
avlodlarning tafakkur olamiga oltin qanot bo’lishi shubhasiz.
