O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus

3. O`zbekiston Respublikasi Prezidentligiga saylovlar o`tkazish tartibi va asosiy tamoyillari 
O`zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasining  90-moddasiga  muvofiq,  O`zbekiston 
Respublikasining  Prezidenti  O`zbekiston  Respublikasining  fuqarolari  tomonidan  umumiy,  teng  va 
to`g`ridan-to`g`ri  saylov  huquqi  asosida  yashirin  ovoz  berish  yo`li  bilan  yetti  yil  muddatga 

---

 
113 
saylanadi.  Prezidentni  saylash  tartibi  O`zbekiston  Respublikasining  "Prezident  saylovi 
to`g`risida"gi Qonuni bilan belgilangan
1
. 
O`zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasining  90-moddasiga  asosan  Prezident  lavozimiga 
nomzodlarga quyidagi talablar qo`yiladi:  
birinchidan,  35  yoshdan  kichik  bo`lmagan,  faqat  O`zbekiston  Respublikasining  fuqarosi 
Prezident etib saylanishi mumkin; 
ikkinchidan, O`zbekiston Respublikasining Prezidenti bo`lib, O`zbekiston Respublikasining 
fuqarosigina saylanishi mumkin; 
uchinchidan,  Prezidentlikka  nomzodga  O`zbekiston  Respublikasi  hududida  kamida  10  yil 
yashagan  O`zbekiston  Respublikasi  fuqarosi  saylanishi  mumkin.  Bu  muddat  -  Prezidentlikka 
nomzod faqat bilimlar va amaliy tajribaga ega bo`libgina qolmay, balki O`zbekistondagi hayotning 
o`ziga xos sharoitlarini tushunish uchun ham zarur va yetarlidir; 
to`rtinchidan,  Davlat  tilini  yaxshi  biladigan  O`zbekiston  Respublikasining  fuqarosi 
Prezidentlikka   saylanishi  mumkin.  Tillardan  foydalanishni  tartibga  solish  –  O`zbekistonda 
konstitutsiyaviy ahamiyatga ega. U yoki bu tilning davlat tili sifatidagi maqomi Konstitutsiya bilan 
belgilanadi.  Masalan,  Konstitutsiyaning  4-moddasida   "O`zbekiston  Respublikasining  davlat  tili 
o`zbek  tilidir"  –  deb   belgilab  qo`yilgan.  Davlat  hokimiyati  organlari,  rasmiy   ish  yuritish,  sud 
ishlarini  olib  borish  majburiy  ravishda  davlat  tilida  olib  boriladi,  normativ-huquqiy  hujjatlar  va 
rasmiy  nashrlar e'lon qilinadi. 
beshinchidan,  O`zbekistonda  bir  shaxs   surunkasiga  ikki  muddatdan  ortiq  Prezident  bo`lib 
saylanishi mumkin emas. 
O`zbekiston  Respublikasi 
Konstitutsiyasi 
90-moddasining  2-qismida  O`zbekiston 
Respublikasi  Prezidentining  saylanish  prinsiplari  aniq  belgilab  qo`yilgan.  Prezidentlik 
Respublikalarida  Prezident  mamlakatning  barcha  saylovchilari  tomonidan  umumxalq  saylovlari 
yo`li bilan  saylanadi.  
Prezident  saylovlarini  o`tkazish  tartibi  1991  yil  18  noyabrdagi  "O`zbekiston  Respublikasi 
Prezidenti  saylovlari  to`g`risida"gi  Qonun  bilan  belgilab  qo`yilgan.  Bu  qonunga  2004  yil  3 
dekabrdagi Qonunini bilan o`zgartirish kiritilgan.. 
          O`zbekistonda  prezidentlik  saylov  huquqining  konstitutsiyaviy  me'yori  ko`ppartiyaviylik 
bo`lib,  u  fuqarolarning  davlat  va  jamiyatdagi  siyosiy  huquqlari,  qonuniylikni,  barqarorlikni, 
demokratiyaviylikni kafolatlashga qaratilgandir. 
Konstitutsiyaning  10-moddasida  siyosiy  partiyalar  xalq  nomidan  ish  olib  borishga  xaqli 
emasligi alohida ko`rsatilgan. Umuman, konstitutsiyaning 10 ta moddasida ko`ppartiyaviylik bilan 
bog`liq  bo`lgan  me'yorlar  bor.  34-moddada  fuqarolarning  siyosiy  partiyalarga  uyushishi  huquqi 
alohida belgilab qo`yilgan. Chunonchi, 60-moddada «Siyosiy partiyalar turli tabaqa va guruhlarning 
siyosiy irodasini ifodalaydilar va o`zlarining demokratik yo`l bilan saylab qo`yilgan vakillari orqali 
davlat hokimiyatini tuzishda ishtirok etadilar», deb konstitutsiyaviy qoida mustahkamlab qo`yilgan. 
Teng  saylov  huquqi  shundan  iboratki,  har  bir  saylovchi  bir  ovozga  ega  bo`ladi  va  barcha 
fuqarolar saylovlarda teng sharoitlarda ishtirok etadilar. 
To`g`ridan-to`g`ri  saylov  huquqi  shundan  iboratki,  saylovchilar  Prezidentni  saylashda 
bevosita ishtirok etadilar. 
Yashirin  ovoz berish esa saylovchining o`z irodasini bildirish  ustidan nazorat  qilishga  yo`l 
qo`ymaslikni  nazarda  tutadi.  Bu  konstitutsiyaviy  prinsip  fuqarolarning  o`z  irodasini  erkin 
bildirishini  ta'minlashning  huquqiy  kafolatlanishi  bo`lib,  demokratik  jamiyatning  asosiy 
belgilaridan biridir. 
Fuqarolarning  Prezidentni   saylash  huquqlarini  to`g`ridan-to`g`ri  yoki  bevosita  cheklashga 
yo`l qo`yilmaydi. Albatta, O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida belgilangan ba'zi bir alohida 
hollar bundan mustasnodir. 
O`zbekiston  Respublikasining  saylovlar  kuniga  qadar  18  yoshga  to`lgan  har  bir  fuqarosi 
Prezidentni  saylash  huquqiga  egadir.  Prezidentlik  saylovlarini  tashkil  etish  belgilangan  ba'zi  bir 
alohida hollar bundan mustasnodir. Prezidentlik saylovini o`tkazish O`zbekiston Respublikasi Oliy 
Majlisi palatalari tomonidan  tuziladigan Markaziy saylov komissiyasi zimmasiga yuklatiladi. 
O`zbekiston  Respublikasining  II-chaqiriq,  sakkizinchi  sessiyasida  qabul  qilingan: 
"Referendum  yakunlari  hamda  davlat  hokimiyati  tashkil  etilishining  asosiy  prinitsiplari 

---

 
114 
to`g`risida"gi  Konstitutsiyaviy  Qonunning  qabul  qilinishi,  2002  yil  27  yanvarda  o`tkazilgan 
referendumda mamlakatimiz Oliy Majlisini ikki palatali qilib belgilash va O`zbekiston Respublikasi 
Prezidentining  vakolat  muddatini  besh  yildan  yetti  yillik  qilib  o`zgartirish  to`g`risidagi  muhim 
masala  bo`yicha  qabul  qilingan  Oliy  Majlis  qarori  hayotga  tadbiq  etish  borasidagi  tarixiy 
jarayonlardan  hisoblanadi.  Ushbu  Konstitutsiyaviy  Qonun  asosida:  "O`zbekiston  Respublikasi 
Prezidenti  saylovi,  Oliy  Majlis  Qonunchilik  palatasiga  hamda  Qoraqalpog`iston  Respublikasi 
Juqorg`i  Kengesiga  viloyatlar,  tumanlar,  shaharlar  davlat  hokimiyati  vakillik  organlariga  saylov 
tegishincha  ularning  konstitutsiyaviy  vakolati  tugaydigan  yilda  –  dekabr  oyi  uchinchi  o`n 
kunliginining birinchi yakshanbasida o`tkaziladi. 
O`zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  saylovi  hamda  davlat  hokimiyati  vakillik  organlariga 
saylov muddatlari bir paytga to`g`ri  kelib qolgan taqdirda, davlat hokimiyati vakillik organlirining 
vakolat muddati bir yilga uzaytiriladi."