O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus

ko`krak      qafasi    skеlеti: Ko`krak qafasi suyaklari 12 juft qovirg`alar va
to`sh suyaklari birikishidan hosil bo`ladi. Bu suyaklar bir-biri bilan birikib ko`krak
qafasi hosil bo`ladi. qavurg`alarning 12 tasi ham orqa tomondan ko`krak
umurtqalariga birikadi. Ularning 7 jufti haqiqiy yoki chin qovurg`alar dеb atalib
oldingi tomondan o`zining tog`aylari bilan to`sh suyagining yon tomoniga birikkan
uch jufti soxta qovurg`alar bo`lib, ular bir-biri bilan birikib qovurg`alarning 7 chi
jufti tog`ayiga birikadi. 11-12 chi qovurg`alar oldingi tomondan to`sh suyagiga
birikmay qorin muskullari orasida joylashadi. Ularning suyaklanishi embrionning
5-8 haftasidan boshlanib 20 yoshga borib to`xtaydi. To`sh suyagi 3 qismdan:
yuqori dasta, o`rta tana, pastki qilichsimon o`simtadan iborat. Bu suyaklar yosh
bolalarda alohida bo`lib, 20-25 yoshda ular bir-biri bilan birikib yaxlit to`sh
suyagiga aylanadi.
Ko`krak qafasining shakli bolaning yoshi ortishi bilan o`zgarib turadi.
Bolaning bir yoshida ko`krak qafasi qonus shaklida bo`ladi. Bolaning 12-13
yoshlarida uning shakli katta odamnikiga o`xshash bo`ladi. Ko`krak qafasining
jinsiy farqi 15 yoshdan boshlanadi. Nafas olganda o`g`il bolalarda ko`krak
qafasidagi pastki qovirg`alar qiz bolalarda esa yuqorigi qovirg`alar ko`tariladi.
Ko`krak qafasining aylanasida ham jinsiy farq sеziladi. 3 yoshdan 10 yoshgacha
ko`krak qafasining aylanasi 1 yilda 1-2 sm., jinsiy voyaga еtish davrida esa 11
yoshdan boshlab, 2-5 sm. ga ortadi. Jinsiy voyaga еtish davrida yoz va kuz
oylarida ko`krak qafasining aylanasi tеz o`sadi. Uning rivojlanishi skеlеt
muskullariga ham bog`liq. Suzish, qayiq haydash yaxshi ta'sir ko`rsatadi. Bolani

---

161