O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus

Qo‘llaniladigan ta'lim texnalogiyalari: dialogik yondashuv, muammoli ta’lim, insert, blits, ajurali arra, integrativ munozara, bumerang, o’z-o’zini nazorat, pog’ona, klaster, charxpalak, fikrlash xaritasi, Venn diagrammasi.

Adabiyotlar: A1; A2; A4; Q1; Q5; Q6; Q8; Q7; Q11

3. Laboratoriya ishi. Oqsillarni cho‘ktirish reaktsiyalari. Oqsillarni dializ qilish va izoelektrik nuqtasini aniqlash.

Oqsillarning eritmalari 70-80⁰ gacha qizdirilganda oqsil denaturatsiyaga uchrab cho‘kmaga tushadi. Kuchli kislotali va ishqoriy eritmalarda oqsil cho‘kmaga tushmaydi, chunki bunday sharoitda oqsil musbat yoki manfiy zaryadlanib qoladi. Bundan tashqari qisman gidroliz ham ketishi mumkin. Oqsil organik kislotalar (trixlorsirka kislota, sulfosalitsil kislota) va kontsentrlangan mineral kislotalar ta’sirida denaturatsiyaga uchraydi, suvsizlanishi va zaryadsizlanishi tufayli cho‘kmaga tushadi. Sulfat va xlorid kislotalar uzoq vaqt ta’sir qilsa, oqsil qisman gidrolizga uchrab cho‘kma asta-sekin erib ketadi. Nitrat kislotada cho‘kma sekin eriydi. Organik kislotalar ta’sirida cho‘ktirish keng qo‘llanilmoqda. Trixlorsirka kislota miqdoriy analizlarda oqsilsiz filtrat olish uchun, sulfosalitsin kislota, nitrat kislota klinik labaratoriyalarda siydik va boshqa biologik suyuqliklardagi oqsilni aniqlash uchun ishlatiladi. Oqsil eritmasiga ko‘p miqdorda spirt yoki atseton qo‘shilsa, oqsilning loyqa yoki pag‘a-pag‘a cho‘kmasi tushadi. Bu reaktsiya oqsil kolloid zarrachasining suvsizlanishiga asoslangan. Oqsil neytral yoki kuchsiz kislotali eritmalarda oson cho‘kadi. Agar elektrolit qo‘shilsa, cho‘kish tezlashadi. Organik erituvchilar past temperaturada 0-15⁰ da qisqa vaqt ichida ta’sir qilsa oqsil nativ holatini saqlab qoladi, bu erituvchilar ko‘proq ta’sir qilsa, oqsil denaturatsiyaga uchraydi. Yuqori molekulyar birikmalarning kolloid eritmalarini past molekulali moddalardan tozalash dializ deb ataladi. Kolloid zarrachalar yarim o‘tkazgich parda (hayvon va o‘simlik membranalari, kollodiy, sellofan) orqali o‘tmaydi. Tuzlar, qand va boshqa quyi molekulyar birikmalar esa membrana orqali osongina o‘ta oladi. Oqsillar suvda eriganda ma'lum zaryadga ega bo‘ladi. Zaryadning kattaligi oqsillarning aminokislota tarkibiga, undagi ionogen gruppalar miqdori va nisbatiga bog‘liq. Shu sababli oqsillar turli darajadagi рН muhitlarida izoelektrik holatga o‘tadi, ya'ni dissotsiyalangan musbat va manfiy zaryadli funksional gruppalarning soni tenglashib, kolloid zarrachaning umumiy zaryadi nolga teng bo‘lib qoladi.