O’zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o`rta maxsus

Holat tenglamasi. Biz yuqorida gaz parametrlaridan bittasi o'zgarmay, qolgan ikkitasi orasidagi bog'lanishlarni ko'rdik. Endi ularning har uchalasi ham o'zgaradigan hol bilan tanishaylik. Umumiy holda bunday tenglama
f(p, V, T)=0
ko'rinishga ega bo'ladi va u holat tenglamasi deyiladi.
Klapeyron tenglamasi. Fransuz fizigi B. Klapeyron (1799— 1864). Boyl — Mariot va Gey-Lyussak qonunlarini birlashtirib, ideal gazning holat tenglamasini topdi.
Klapeyron — Mendeleyev tenglamasi. Rus olimi D.I. Mendeieyev (1834 — 1907) Klapeyron tenglamasini molyar hajm V_m dan foydalanib, 1 mol gaz uchun yozdi. Avogadro qonuniga muvofiq bir xil bosim va temperaturada har qanday gazning bir moli bir xil V_m hajmni egallaydi.
Bolsman doimiysi. Ba'zan ideal gaz holat tenglamasining boshqacharoq ko'rinishidan foydalaniladi. Buning uchun Bolsman doimiysi deyilguvchi kattalik kiritiladi.
Ideal gaz molekular-kinetik nazariyasining asosiy tenglamasi
Mazmuni: molekulaning idish devoriga beradigan impulsi; molekular-kinetik nazariyaning asosiy tenglamasi; molekula o'rtacha kvadratik tezligining temperaturaga bog'liqligi; molekula kinetik energiyasining temperaturaga bog'liqligi.
Molekulaning idish devoriga beradigan impulsi. Tajriba uchun bir 1 atomli ideal gazning betartib harakatini kuzatamiz. Molekulalar bir-birlari bilan qariyb to'qnashmaydi, idish devorlari bilan to'qnashishlarini esa absolut elastik deb hisoblaymiz. Idish devoridan biror ΔS elementar yuzani ajratib olamiz va unga ko'rsatiladigan bosimni hisoblaymiz. Bosimning ta'rifiga ko'ra yuzaga ta'sir etayotgan kuchni topish uchun sirt olayotgan kuch impulsini hisoblaymiz.
Molekular-kinetik nazariyaning asosiy tenglamasi. Absolut elastik urilgan molekula tezligining moduli o'zgarmaydi, yo'nalishi skarisiga o'zgaradi. Shuning uchun ham molekula impulsining o’zgarishi 2m₀υ ga va natijada ΔS yuza olgan impuls ham shunga teng bo’ladi. Δt vaqtda yuzagacha v • At masofadagi silindr bilan ajratilgan sohadagi) molekulalargina yetib kela olishi mumkin. Ajratilgan silindrdagi molekulalar soni n·ΔS·v·Δt ga teng bo'ladi.Bu erda n — molekulalarning konsentratsiyasi. Endibu molekulalarning qanchasi ΔS ga kelib urilishini aniqlaylik. Buning uchun molekulalarning harakat qilishi mumkin bo'lgan yo'nalishlarini ko’raylik. Fazoning izotropligi, ya'ni uning barcha yo'nalishlarining teng kuchliligi natijasida hajmdagi molekulalar hamma yo'nalishlarda teng miqdorda, yani 1\3 qismi z, 1\3 qismi y va 1\3 qismi x о’qi bo’ylab harakatlanadi.Shu bilan birga, bu molekulalarning yarmi o'qlar bo'ylab bir tomonga, yarmi esa teskari tomonga harakatlanadi .