O’zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o`rta maxsus

Yarim o'tkazgichlarning tuzilishi. Elektronlar elementning boshqa atomlarining nechtasi bilan kimyoviy bog'lanishga kira olish qobiliyatini ko'rsatib, mazkur elementning valentligini aniqlaydi. Shuning uchun ham oxirgi qobiqdagi elektronlarga tashqi yoki valentli elektronlar deyiladi. Tashqi qobig'ida to'rtta elektroni mavjud bo'lgan germaniyning valentligi to'rtga teng. Mazkur atomga boshqa atomlar yaqinlashganida valent elektronlar boshqa atomning valent elektronlari bilan oson ta'sirlashadi va kimyoviy bog'lanish hosil qiladi.
Atom qobig'iga ma'lum energiya berilganda atomnig ionlashuvi ro'y berishi mumkin. Aynan so'nggi qobiqdagi elektronni ozod qilish uchun eng kam energiya taqozo qilinadi.
Germaniy, kremniy va yarim o'tkazgichlarning boshqa bir qancha vakillari kristall moddalar hisoblanadi. Ularning atomlari ma'lum qonuniyatlarga muvofiq joylashgan bo’ladi.
Yarim o'tkazgichlarning o'tkazuvchanligi va uning temperaturaga, yoritilganlikka bog'liqligi
Mazmuni: xususiy o'tkazuvchanlik; n- va p- tip o'tkazuvchanliklar; aralashmali o'tkazuvchanlik; donor aralashma; akseptor aralashma; yarim o'tkazgichlar o'tkazuvchanligining temperaturaga va yoritilganlikka bog'liqligi.
Xususiy o'tkazuvchanlik. Yuqorida qayd etilganidek, yarim o'tka-zuvchilarning elektr o'tkazuvchanligi metallarning elektr o'tkazuvchanligidan yomon, dielektriklarnikidan esa yaxshiroqdir. Tabiatda yarim o'tkazgich elementlar va yarim o'tkazgich kimyoviy birikmalar mavjuddir. Shuning uchun ham ularni xususiy va aralashmali yarim o'tkazgichlarga ajratishadi. Kimyoviy toza yarim o'tkazgichlarga xususiy yarim o'tkazgichlar, o'tkazuvchanligiga esa xususiy o'tkazuvchanlik deyila­di.Ularga germaniy —Ge, selen —Se va ba'zi kimyoviy birikmalar kiradi.
0 К da boshqa tashqi sabablar bo'lmaganda xususiy yarim o'tkaz­gichlar o'zlarini dielektriklardek tutishadi.
n-tip o'tkazuvchanlik. Temperatura ortishi bilan valent zonasining yuqori sathi-dagi elektronlar o'tkazish zonasining quyi sathlariga sakrab o'tadi. Kristallga elektr maydoni qo'yilganda esa ular maydonga qarshi harakatga kelib elektr toki hosil qildi. Xususiy yarim o'tkazgichlarning elektron bilan bog'liq o'tkazuvchanligi elektron o'tkazuvchanlik yoki (yunoncha negateve — manfiy so'ziga asosan) n- tip o'tkazuvchanlik deyiladi.