O‘zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’limi vazirligi

У.

7

I

[

n

й

с

г

и

11

J

ы

s

tl

8

J

\

n

fl

Т

д

11

Li

г

ь

¥

§

3

9

К

]

о

Б

У

G

Т1

Гг

1

э

+

_

(

:

L

p

В

ф

iti

=1

JL

■

№

i

)

.4

h

q

Г

У

3

11

тт

1

Я

*

T

*

<

N

■:

ТГ

д

и

И

II

11

1

Е

■

4-

+

=

□

a

s

Е

ч

Й

11

=

■

G

В

->

>

P

b

t

W

ш

К

JJ

JL 1Г

р

е

-e

-

Q

c

и

3

щ

п

и

X

с

е

■_

Ш

e

R

d

V

И

ъ

п

А

1L

т

Т

<7

-H-

/

fi

8

G

и

И

ы

н

1

т

У

i

?

Л.

□

в

T

f

н

К

ь

о

L

ТГ

ф

9

Ж

1

c

u

g

У

П

3

п

X

И

н

g

P

2

D

4

h

z

м

ю

т

L

ц

о

ESS

!

3

E

и

i

н

я

у

F

ч

-1-

►

II

^1

F

К

j

0

а

i

—

ГГ

ш

■

5

G

V

к

>

п

6

1

+

11

Щ

•г

H=
Nazorat savollari.

1. 
   Аxbоrоtni kodlash tizimi degаndа nimаni tushunаsiz?
   
2. 
   Klаssifikаtsiоn kоdlаsh degаndа nimаni tushunasiz?
   
3. 
   Ketma-ket kodlash qachon ishlatiladi va uning moxiyati nimada?
   
4. 
   Parallel kodlash qachon ishlatiladi va uning moxiyati nimada?
   
5. 
   Ro‘yxatga oluvchi kodlash qachon ishlatiladi?
   
6. 
   Qanday sanoq sistemalarini bilasiz?
   
7. 
   Ixtiyoriy sanoq sistemasida berilgan butun son o‘nlik sanoq sistemasiga qanday o‘tkaziladi?
   
8. 
   Ixtiyoriy sanoq sistemasida berilgan kasr son o‘nlik sanoq sistemasiga qanday o‘tkaziladi?
   
9. 
   O‘n oltilik sanoq sistemasida berilgan butun son ixtiyoriy asosli sanoq sistemasiga qanday o‘tkaziladi?
   
10. 
    Kodlash deb nimaga aytiladi?
    
11. 
    Axborotlami kodlash nima uchun zarur?
    
12. 
    Axborotlarni kodlashni qanday turlarini bilasiz?
    
13. 
    Ikkilik kodlash nima uchun kerak?
    
14. 
    Grafik axborotlarni va tovushni
    
15. 
    ASCII kodlash sistemasi haqida tushuncha bering.
    

20-mavzu: Xartli formulasi, kompyuterning ishlashining mantiqiy va fizik asoslari
Reja:

1. 
   Fon - Neyman prinsiplari.
   
2. 
   Axborotlarni fizik ifodalash usullari.
   
3. 
   Bul funksiyalari, ularning berilish usullari.
   

Tayanch tushunchalar: Kompyuter, Fon Neyman, mantiqiy, fizik asoslari, Bul funksiyalari.
Fon - Neyman prinsiplari
EHM ning umumiy mantiqiy tuzilishini boshqacha aytganda, EHM arxitekturasi deyiladi. Quyidagi rasmda ifodalangan arxitektura klassik hisoblanadi. U Fon Neyman tomonidan taklif qilingan va EHM ning barcha xususiyatlarini o‘z ichiga oladi.

RAM


ROM


Fleshka, chip, disklar

EHM tuzilishi (Fon Neyman arxitekturasi)
AMQ - arifnetik - mantiqiy qurilma OQSQ - oraliq qiymatlarni saqlash qurilmasi BQ - boshqaruv qurilmasi
KESh - kompyuterlar ishlash tezligini oshirishda foydalaniladigan qurilma
Arifmetik-mantiqiy qurilma. (AMQ) Bu qurilmaning asosiy vazifasi xotiradan keluvchi ma’lumotni qayta ishlashdir. Zamonaviy EHM lar tarkibiga kiruvchi AMQ(arifmetik-mantiqiy qurilma) lar yuzgacha va undan ortiq amallarni bajara oladi. Oddiy arifmetik amallar - qo‘shish, ayirish, ko‘paytirish va bo‘lishlardan tashqari AMQ ma’lumotni tahrirlash, sonlarni taqqoslash, hisoblash tarmog‘ini aniqlash va hokazo amallarni bajaradi.
Fizikaviy tuzilishi bo‘yicha AMQ sof elektron qurilma bo‘lib, raqamli ma’lumotlarni juda yuqori tezlikda bajarish imkonini beradi. Zamonaviy EHM lar arifmetik va mantiqiy amallarni sekundiga millionlab bajaradi. Bu yuqori tezlikni amalga oshirish uchun qurilmalar o‘rtasida ma’lumot almashish to‘liq avtomatlashuvi kerak.
Xotira qurilmasi. Hisoblar, oraliq va yakuniy natijalar, boshlang‘ich ma’lumotlar va EHM ning barcha ishlarini boshqaruvchi ma’lumotlarni qandaydir muddatga eslab qolish zarur. Shu sababli ixtiyoriy EHM xotiraga eslab qoluvchi qurilmaga ega bo‘ladi.
Zamonaviy EHMlarda turli xil xotira qurilmalari mavjud.
Eng tez «eslovchi» xotira-joriy (operativ) xotiradir. Joriy xotirada ayni paytda aniq bir masalani yechish uchun zarur bo‘lgan ma’lumotlargina saqlanadi. Ma’lumotlarni uzoq muddatga saqlash uchun nisbatan sekin tezlikda ishlovchi va katta hajmdagi tashqi xotira qurilmalari ishlatiladi.
Tashqi deb atalishiga sabab, bunday xotiralar joriy xotiradan qurilma nuqtayi nazaridan ajratilgan (disketa, vinchester, CD va hokazo).
EHM ishlashida ma’lumotlarning ayrim qismlari o‘zgarmay qoladi. Masalan, ko‘p ishlatiladigan fizika o‘zgarmaslari, jadvallar, maxsus funksiyalar koeffitsientlari, standart dasturlar va hokazolar doimiy eslab qoluvchi qurilmalarga yozilishi mumkin va undan faqat katta tezlikda o‘qish mumkin. DQ(doimiy eslab qoluvchi qurilmalar) ga ma’lumot elektrik yoki mexanik usulda DQ yaratilish paytida yoziladi. Ayrim DQ lar qayta yozilishi mumkin. Masalan, shaxsiy EHM larda DQ da EHM ishga tushganda qurilmalarni tekshiruvchi va boshlang‘ich yuklashni amalga oshiruvchi dasturlar yozilgan bo‘ladi.