O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’limi vazirligi urganch davlat universiteti “iqtisodiyot” fakulteti

Boshqa tadqiqotlarga kelsak, tadqiqotchilar ikkinchi jahon urushi orasidagi davr iste'mol va daromad to’g’risidagi umumiy ma'lumotlar o'rgandilar.
Ushbu ma'lumotlar ham Keynsning iste'mol funktsiyasi nazariyasini qo'llab- quvvatladi.Daromad past bo’lgan yillarda daromad va jamg’arish miqdori ham past bo’lgan ya’ni marginal iste’mol talabi nol va bir orasida bo’lgan.Bundan tashqari daromad kam yillar davomida iste'mol daromadga nisbati yuqori edi, bu esa Keyns ikkinchi farazini tasdiqlaydi. Daromad va iste'mol o'rtasidagi bog'liqlik juda kuchli edi, boshqa hech qanday o'zgaruvchanlik iste'molini tushuntirib berish uchun muhim bo’lmagan.Shunday qilib, ma'lumotlar, shuningdek,daromad asosiy hal qiluvchi ekanligini Keynes uchinchi farazi ham tasdiqlandi ya’ni qancha odamlar daromadini iste’mol qilishni tanlaydi.

6. 
   Irving Fisher va vaqtlararo tanlov
   

Keynsning iste’mol funksiyasi orqali joriy daromadga joriy iste'mol bog'liqligi ayondir. Bu bog’liqlik to’la bog’lanish emas qachon odamlar qancha iste'mol uchun qancha jamg’arish uchun qaror qilsalar shundagina ular hozirgi va kelajakka ishonch nazari bilan qaraydilar.Ular bugun ko'proq iste'mol qilishdan zavqlanadilar, ertaga esa kamroq zavqlanadilar. Xo’jaliklarda kelajakda oladigan daromadini oldindan bilishi zarur va tovar va xizmatlarni sotib olish qobiliyati mavjud bo’lishi kerak.
Iqtisodchi Irving Fisher iste’molchilarning maqsadli va vaqtlararo tanlovi ya’ni turli davrlarini o’z ichiga olgan tanlovlarni tahlil qilgan iqtisodchilar bilan birgalikda modelini rivojlantirgan.
Vaqtlararo byudjet taqchilligi
Ko'p odamlar tovarlar va xizmatlar miqdorini yoki sifatini oshirishni afzal ko’radilar,Ular yaxshiroq kiyimlarini kiyishni, yaxshiroq restoranlarda ovqatlanishni yoki ko'proq filmlar ko'rishni xohlaydilar. Odamlar o'zlari istaganidan kam iste'mol qilishlarining sababi ularning daromadlari cheklanganligidadir. Boshqacha iste’molchilar qancha sarf qila olish chegarasiga duch kelishadi, bu esa budjet cheklovi deyiladi.Qachon ular qancha iste'mol qilish va qancha kelajak uchun jamg’arish to’grisida qaror qabul qilsalar, ular intertemporal budjet chekloviga duch kelishadi ya’ni bugun va kelajak iste’moli uchun jami resurlar yaroqliligi bilan o’lchanadi.
Oddiy narsalarni saqlab qolish uchun, biz ikki davr yashaydigan iste’molchi qarorini tekshiramiz. Birinchi davr iste'molchi yoshlarni ifodalaydi va ikkinchi davr iste'molchining katta yoshliligini ifodalaydi. Iste'molchi daromad Y1 oladi va birinchi davrda C1 istemol qiladi va daromad Y2 oladi va C2 ikkinchi davrda iste’mol qiladi. (barcha o’zgaruvchilar haqiqiy, ya'ni inflyatsiya uchun o'rnatiladi.) Chunki iste’molchida qarz berish va jamgárish uchun imkoniyatlar mavjud, iste’mol ma’lum bir muddatda daromaddan yuqori yoki aksincha bo’lishi mumkin.