O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’limi vazirligi urganch davlat universiteti “iqtisodiyot” fakulteti

Jon Maynard Keyns va iste’mol funksiyasi
Biz, 1936-yilda chop etilgan Jon Maynard Keynsning bosh nazariyasi bilan iste'molni o'rganishni boshlaymiz.Bizning Keyns iste'mol funksiyasini nazariyasini yaratdi va bu nazariya makroiqtisodiy tahlilda asosiy rol o'ynagan. Keling ko'rib chiqaylik,Keynes iste'mol funktsiyasi haqida o’ylad, va uning g’oyalari ma’lumotlarga qarshi chiqqaniga guvoh bo’ldi.
Keyns nazariyasi
Bugungi kunda, iqtisodchilar murakkab texnikaga tayanib iste'mol ma’lumotlarini tahlil qiladilar. Kompyuter yordamida, milliy daromad hisobi orqali umumiy iqtisodiyotning tahlil qilish va individual uy xo'jaliklarining tekshirish, ular haqidagi jami ma'lumotlar ustida batafsil tahlil qilish ishlari amalga oshiriladi. Keyns, chunki 1930-yilda ma'lumotlar silsilasi kattaligidek kompyuterlar tahlil qilishning ham afzalligi zaruriyligi haqida yozgan edi. Statistik tahlilga tayanish o'rniga, Keyns iste'mol funktsiyasi asosida o’z-o’zini kuzatish va sababli kuzatish conyucturasini yaratdi.
Birinchi va eng muhimi, Keyns marginal iste'mol talabi deb iste'mol miqdorini nol va bir o'rtasidagi qo'shimcha dollar daromadini hisoblaydi. U shunday yozadi: “fundamental psixologik qonunlarga yukasak ishonchlar bilan vakolat berganmiz…, daromadlari oshganidek iste’mol qilish ham oshadi ammo ko’proq daromadda o’sish kuzatiladi. ''Ya’ni shaxs qo'shimcha dollar olsa, u odatdama’lum bir qismini sarflaydi, va ma’lum bir qismini jamg’aradi. 10 bobda ko'rib chiqqanimizdek Keyns muvozanatini rivojlantirdik, iste’molga bo’lgan marginal talab Keyns siyosati tavsiyalariga ya’ni keng tarqalgan ishsizlikni kamaytirish uchun muhim edi. Fiskal siyosat kuchi iqtisodiyotga ta'sir qilishida ya’ni fiskal siyosat bilan ifodalangan daromad va iste'mol o'rtasidagi fikr mulohazalarni ko’payishidadir.
Ikkinchidan, Keyns iste'molnidaromadga nisbati, bu o'rtacha iste'mol talabi pasayadi, daromad ko'tariladi, U jamg’arish qimmatli, chunki u kambag’allikdan ko’ra o’z daromadini yuqori nisbatda ushlab turishi bilan boy bo’lishga intiladi. Shuningdek, keyns analizi shundan iboratki, istemolga bo’lgan o’rtacha talab kamaysa, daromad oshishi keynsning markaziy iqtisodiyotiga aylandi.
Uchinchidan, Keyns fikricha daromad iste'molning asosiy me’zonidir, va talab darajasi muhim rol o’ynamaydi.Uning tahmini o'zidan oldingi klassik iqtisodchilari e'tiqodidan keskin farq qiladi. Klassik iqtisodchilar, yuqori talablar nazariyasi bir masala sifatida jami jamg’armani rag'batlantiradi, iste'molni esa rag'batlantirmaydi deb hisoblaydi. Keyns talab darajasini iste'molga ta'sir ko'rsatishi mumkin, deb tan oldi. Uning yozishicha,”tajribalardagi asosiy xulosasi talab darajasining qisqa muddatli ta’siri nisbatan ahamiyatsiz bo'ladi''.