O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’limi vazirligi denov tadbirkorlik va pedagogika instituti

12.2. Intellektual mulk va kapitalning shakllanishi.

Intellekt (lot. intellects — bilish, tushunish, idrok qilish) — insonning aqliy qobiliyati; hayotni, atrof muhitni ongda aynan aks ettirish va o‘zgartirish, fikrlash, o‘qish-o‘rganish, dunyoni bilish va ijtimoiy tajriba-ni qabul qilish qobiliyati; turli masalalarni hal qilish, bir qarorga kelish, oqilona ish tutish, voqea-hodisalarni oldindan ko‘ra bilish layoqati. Intellekt tarkibiga idrok qilish, xotirlash, fikr yuritish, so‘zlash va h.k. psixik jarayonlar kiradi. Intellektning rivojlanishi tug‘ma iste’dod, miya imkoniyatlari, jo‘shqin faoliyat, hayotiy tajriba kabi ijtimoiy omillarga bog‘liq. Intellekt saviyasi, darajasi inson faoliyatining natijalariga, shuningdek, psixologik testlarga qarab ham belgilanadi.

Bilim yaratish, texnologiyalar transferi va rivojlanayotgan mamlakatlarda innovatsiyaion strategiyalar: siyosat masalalari, ekologik bilim va yangilik tizimlari, ilmiy institutlar, rivojlantirishga qaratilgan. Bu mamlakatlarda ilm-fan va texnologiyalar yangi ishlanmalarni o‘rganish imkonini beradi va muassasalar o‘rtasida muhokama qilishni o‘z ichiga oladi.
Zamonaviy jahon iqtisodiyotining eng muhim xususiyati, yangi mahsulotlar va materiallar, yangi texnologiyalar, tashkilot va boshqaruv yangi shakllarini ilmiy bilimga aylantirish orqali innovatsion jarayonlarni jadallashtirish maqsadida amaliy foydalanish, ularni olib. "Asosiy va amaliy tadqiqotlar iste’molini - rivojlanish va texnologik ishlari - marketing - venchur investitsiyalar - ishlab chiqarish" yangilik jarayonlarini o‘z ichiga oladi⁵³.
Innovatsiyaviy rivojlanayotgan mamlakat nuqtai nazardan, milliy iqtisodiy o‘sishning strategik maqsadi ishlab chiqiladi va bunday strategiya doirasida innovatsion tarmoqlarni integratsiyalashadi. Innovatsion jarayonlar bilan boshlash uchun odatda muvaffaqiyatli bo‘lgan sotib olish va mavjud texnologiyalarni moslashtirish salohiyatli, yangi platforma texnologiyalari bulgan taqdirda, boshqa joyda ITTKI o‘tkaziladi. Ko‘proq murakkab, ayniqsa rivojlanayotgan mamlakatlar, bu rivojlanishini o‘z ichiga olishi mumkin. Eng yangi va hayratlanarli texnologiyalar, bu vaqtda tajriba talab etadi. Bular barchasi yig‘indidan iborat o‘z ichiga evolyusion jarayon taklifini oladi. Unda o‘rganish avval, oddiy qobiliyat va faoliyatni yanada rivojlangan bo‘lishi muhim. Rivojlantirish siyosati uchun hisoblangan yondashuvni qabul qilish kerakligi uchun texnologik ko‘nikmaga oid darslar o‘rganiladi. Ular bir muhim asosiy yo‘nalishlarini tanlashi kerak. Bilim va ko‘nikmalari, ish qobiliyatlari va ichki bilim o‘sishi bilan birga ishlash tizimlari va milliy iqtisodiyotga oid bo‘ladi⁵⁴.
Intellektual mulk - ijodiy akliy faoliyat mahsuli. Ixtirochilik va mualliflik ob’ekti huquqi majmuiga kiruvchi, fan, adabiyot, san’at va i.ch. sohasida ijodiy faoliyatning boshqa turlari, adabiy, badiiy, ilmiy asarlar, ijrochi aktyorlik san’ati, jumladan ovoz yozish, radio, televidenie asarlari, kashfiyotlar, ixtirolar, ratsionalizatorlik takliflari, sanoat namunalari, kompyuterlar uchun dasturlar, ma’lumotlar bazasi, nou-xauning ekspert tizimlari, tovar belgilari, firma atamalari va boshqa akliy mulk ob’ektlariga kiradi. Hozirgi davrda Intellektual mulkni muhofaza qilish muhim vazifa hisoblanadi. O‘zbekiston Respublikasi 1991 yil dekabrda Jahon intellektual mulk tashkilotiga a’zo bo‘ldi, 1993 yildan sanoat mulkini muhofaza qilish Parij konvensiyasiga qo‘shildi.

3.