O‗zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘limi vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti ta‘limda axborot texnologiyalari kafedrasi

Axborot kodlangan deyiladi
, agar uning ixtiyoriy bo‘lagi sonlar ko‘rinishida ifodalangan 
bo‘lsa. Bunday sonlar kodlar deb yuritiladi. Matnning har bir harfini kodlarga almatirish orqali 
kodlash mumkin bo‘ladi. 

---

Kompyuter faqat kodlangan axborotlarni qayta ishlaydi. Axborotlar bilan ishlanganda 
uning kompyuter xotirada egallangan hajmini bilish kerak bo‘ladi. Buning uchun o‘lchov 
birliklaridan foydalaniladi. 
Axborotlarning eng kichik o‘lchov birligi 
bit
hisoblanadi. 
Bir 
bit axborot- bu ikkilik 
raqam 
0 yoki 1
dan iborat bo‘ladi. 
Bit 
- axborotlarning eng kichik o‘lchov birligidir. Shuning 
uchun kompyuterda axborotlarni elementar qismlarini qayta ishlash uchun kattaroq o‘lchov 
birligi 
– bayt
ishlatiladi. 
Bir bayt
bu sakkiz razryadli kod orqalibo‘lib, u yordamida qanday 
kattalikdagi butun sonni yozish mumkin degan savol hosil bo‘lishi mumkin.
Bu son 8 bitning hammasi 1 ga teng bo‘lgan sondir. Uning o‘nli sanoq sistemasidagi 
qiymatini aniqlash uchun, unga 1 sonini ham qo‘shamiz ham ayiramiz. 
11111111
2
=(11111111
2
+1)-1=100000000
2
-1=2
8
-1=255 
Bundan ko‘rinib turibdiki, 1 baytda 
0 dan 255
tagacha bo‘lgan 
256
ta butun sonlardan bittasini 
saqlash mumkin ekan. Lotin alifbosi harflarini kodlash uchun 
52 ta
son kerak bo‘ladi. 
(26 ta 
bosh va 26 ta kichik harflar).
Rus alifbosi harflarini kodlash uchun 66 ta son, unli raqamlarni 
kodlash uchun yana 10 ta son kerak bo‘ladi. Shunday qilib, 
1 bayt
orqali lotin, rus alifbosi 
harflari, o‘nli raqamlardan tashqari yana