O‗zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘limi vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti ta‘limda axborot texnologiyalari kafedrasi

MP4 Video Converter. 
 
 
 

---

 
Savollar: 
1.
Avtomatik tarjima programmasining vazifasi nimalardan iborat?
2.
Tarjimon programmalardan qaysilarini bilasiz?
3.
Promt 98 programmasidan foydalanish jarayoni qanday amalga oshiriladi? 
4.
Promt 98 programmasida so`zlarni band qilish nima? 
3-MAVZU. Kompyuter tarmoqlari va ularning turlari. Internet tarmogʻi va 
uning tashkil etilishi.
REJA: 
1.
 
Kompyuter tarmoqlarining asosiy tushuncha va atamalari. Tarmoq 
xavfsizligi. Proksi serverlar. Tarmoq tiplari. 
2.
Axborot almashishini taminlovchi apparat vositalar. Simli va simsiz 
tarmoqlar (WiFi, WiMAX). 
3.
 
Internet tarmog‗i. Internetga bog‗lanish usullari. Internetda adres 
tushunchasi va uning turlari.
4.
Web-saytlar va ularning turlari. Web-sahifa va uning tuzilishi. Web 
brouzer dasturlari va ularning imkoniyatlari.
5.
 
Internet tarmog‗i qidiruv tizimlari. Axborotlarni qidirish usullari. 
Giperbog‗lanish. Domen tushunchasi.
Kompyuter tarmoqlari haqida umumiy tushunchalar 
Kompyuterlarning o‗zaro turli ma‘lumotlar, programmalar almashish maqsadida 
biriktirilishi kompyuter tarmoqlari deyiladi. Kompyuterlar uchun bunday tarzda (tarmoqqa 
biriktirilgan holda) foydlanish juda ko‗p afzaliklarga ega. Masalan, kompyuter tarmog‗iga 
ulangan bir printerni barcha foydalanuvchilar birgalikda ishlatishi, biror tashkilot miqyosida 
hisobotni tez tayyorlash uchun uni bo‗limlarga bo‗lib, har bir bo‗lagini alohida tarmoq 
kompyuterida tayyorlash mumkin. Kompyuterlarning fizik jihatidan birlashtirilishi (simlar yoki 
boshqa yo‗llar bilan) tarmoq o‗zidan-o‗zi ishlaveradi degani emas. Tarmoqdagi kompyuter 
tarmoq OT boshqaruvida ishlaydi. 
1957 yil ARRA (Advanced Research Rrojects Agency) tashkiloti tuzildi. 60-yillar oxirida 
DARRA (Defense Advanced Research Rroject Agency) ARRANet tajriba tarmog‘ini tashkil 
etish haqida qaror qabul qildi. Ilk bor tarmoq 1972 yilda namoyish etildi. U 40 ta kompyuterdan 
iborat bo‘lib, asosiy tuzilish prinsipi tarmoqdagi barcha kompyuterlarning teng huquqli bo‘lishi 
edi. 1975 yil ARRANet tajriba tarmog‘i maqomini harakatdagi (amaliy) tarmoq maqomiga 
o‘zgartirdi. 
80-yillar boshida tarmoqda mashinalarning o‘zaro ta‘sir protokollari standartlashtirildi. 
Boshlang‘ich variant TCR/IR (Transfer Control Rrotocol/Internet Rrotocol). BBN kompaniyasi 
bilan shartnoma tuzildi, bu esa TCR/Irni UNIX OT safiga kiritdi. 1983 yilda - Internet tashkil 
etildi. ARRANet 2 ta qismga bo‘lindi: MILNet va ARRANet, ularga NSFNet va boshqa 

---

tarmoqlar ulandi. 1989 yil - ARRANet mustaqil almashish imkonini yaratdi. Biroq bir necha yil 
ilgari uning resurslariga faqat faylga murojaat qilishga mo‘ljallangan dasturiy ta‘minot 
yordamidagina kirish mumkin edi. 
Kompyuter tarmoqlarining asosiy vazifalari 
•
Tarmoq abonentlari orasidagi axborot almashuvini ta‘minlash; 
•
Abonentlar uchun umumiy axborot resurslarini tashkil qilish; 
•
Turli axborot spektrlarini yagona kanallarga mujassamlashtirish; 
•
Telekommunikatsion tizimlarni konvergensiyalash (infokommunikatsion tarmoqni 
tashkil etish). 
1970-1980 yillarda ushbu masalalarni xal etishda axborotni "markazlashtirilgan" qayta ishlash 
tizimlaridan foydalanish keng tus olgan edi. Katta moddiy harajatlar talab qiluvchi elektron 
hisoblash mashinalardan (EHM) markazlashgan usulda foydalanish avvalo uning hisoblash
quvvatidan beunum foydalanishiga va kompyuter resurslaridan foydalanish imkoniyatlarini 
cheklanishiga olib keldi. Qolaversa markaziy EHM ning biror bir qismining qisqa vaqtga
bo‗lsada ishdan chiqishi butun tizim uchun oir oqibatlarni keltirdi. Bu esa informatsion tizim 
foydalanuvchilarining barchasining ishini to‗xtatishga olib keldi. 
Ma‘lumotlarni tarmoqlangan usulda qayta ishlashni amalga oshirish uchun ko‗p 
mashinali birlashmalar tashkil etilib, ular