O‘zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’limi vazirligi abdulla qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti

Energiya sarfi. Odam organizmida kecha-kunduz davomida
sarflanadigan energiya uch qismdan iborat:
1. Asosiy moddalar almashinuvini ta'minlash uchun sarflanadigan
energiya. Bu energiya ertalab — nahorda va kechasi odam qimirlamay
yotgan vaqtda nafas olishi, yuragi, buyraklari, jigari va boshqa hayotiy
muhim organlari normal ishlab turishini ta'minlash uchun sarflanadi.
Tana massasi 70 kg bo'lgan odam uchun bir kecha-kunduzda asosiy
moddalar almashinuvini ta'minlashga sarflanadigan energiya miqdori
1680 kkal ga teng.
2. Ovqatni hazm qilishga sarflanadigan energiya. Iste'mol qilingan
ovqatni hazm qilish uchun me'da-ichaklar, jigar, me'daosti bezi kabi
organlarning ishi kuchayadi va ular energiya sarflaydi.
3. Odam bir kecha-kunduzda bajaradigan ishiga sarflanadigan
energiya. Bu energiyaning miqdori har bir odamning kasbiga, ko'p yoki
oz harakatlanishiga bog'liq. Aqliy mehnat bilan shug'ullanuvchilar kam
energiya sarflaydi. Jismoniy mehnat bilan shug'ullanuvchilar,
sportchilar ko'p energiya sarflaydi.
Sog'lom, katta yoshli odamda bir kecha-kunduzlik ovqat dan hosil
bo'ladigan energiya miqdori sarflanadigan energiya miqdoriga teng
bo'lishi kerak. Organizmda hosil bo'ladigan energiya miqdori 22
sarflanadigan energiya miqdoriga nisbatan ko'p bo'lsa, odam semiradi.
Aksincha, iste'mol qilingan ovqatdan hosil bo'ladigan energiya
sarflanadigan energiyaga nisbatan kam bo'lsa, odam tanasidagi yog'
parchalanib, energiya hosil qiladi. Bunday jarayon bir necha kun, hafta
davom etsa, odam ozadi.
Shuni ta'kidlash lozimki, yoshlarda iste'mol qilingan ovqatdan
hosil bo'ladigan energiya miqdori sarflanadigan energiyaga nisbatan
ko'proq bo'lishi lozim. Chunki ma'lum miqdordagi energiya yosh
organizmning o'sishi va rivojlanishi uchun sarflanadi.
Odam organizmida sarflangan energiya miqdorini aniqlashning bir
necha usullari mavjud. Shulardan, asosan, ikkitasi, ya'ni vositasiz va
vositali kalorimetriya usullari ko'proq qo'llaniladi.