O’zbekiston Respublikasi Oliy va O’rta maxsus ta’lim vazirligi Zahiriddin Muhammad Bobur nomli Andijon davlat universiteti

Se-se pashshalari (Glossidae) oilasiga 20 ga yaqin tur kiradi. Ular tropik Afrikada tarqalgan bo'lib, afrika uyqu kasalligining qo'zg'atuvchilari - tripanosomalar-ni tarqatadi. Ularning kattaligi 6,5-14 mm bo'ladi. Urg'ochilari tirik tug'adi. Bor-yo'g'i 1 ta lichinka tug'adi. Hayoti davomida (3-6 oyda) urg'ochisi 6-12 tagacha lichinka tug'adi. Se-se pashshalarining lichinkalari tashqariga chiqishi bilan tuproqqa tushadi va tezda tuproq ichiga kirib, g'umbaklik davriga o'tadi. 3-1 haftadan keyin jinsiy voyaga yetgan pashshaga aylanadi.
Ular asosan yovvoyi va uy hayvonlarining, shuningdek, odamlarning qoni bilan oziqlanadi. Keng tarqalgan turlariga Glossina palpalis va Glossina morsitans kiradi.
Glossina palpalis asosan Afrika qit'asining g'arbiy mamlakatlarida tarqalgan. Uzunligi 1 sm dan katta (108-rasm).
Odamlarning uylariga yaqin bo'lgan daryo va ko'llar qirg'oqlarida yashaydi. Asosan, odam qoni bilan oziqlanadi. Shuning uchun ham odam tripanosomoz kasalligini tarqatuvchi manbasi bo'lib xizmat qiladi. Se-se pashshalari tanasida tripanosomalar 2-3 oy tirik holda saqlanishi mumkin,
Glossina morsitans turining hajmi 1 sm dan kichik. Asosan, Afrika o'rmonlarida yashaydi. Ko'proq yirik yowoyi hayvonlarning (antilopalar, buyvollar, karkidonlar va boshq.) qoni bilan oziqlanadi. Odamga kamdan-kam hujum qiladi.
Tripanosomoz kasalligidan Afrikada har yili minglab odamlar o'ladi. Afrikada se-se pashsha-lariga qarshi ko'p yillardan beri turli pestitsidlar qo'llanib kelinadi. Lekin bu ishlar ijobiy natija bermayapti. Aksincha, pestitsidlar bu yerdagi flora va faunaga salbiy ta'sir qilrnoqda.

Kulrang go'sht pashshalari (Sarcophagidae) oilasi. Bularning 2 mingdan ortiq turi bo’lib, ular issiq iqlimli mintaqalarda yashaydi, ozroq qismi sinantroplardir. Bu oilaning vakillari tanasi ko’pincha kul rangda, qorni shashka taxtachasiga o’xshash naqshli. Lichinkalari o’limtiklarda, buzila boshlagan go’shtda, go’ng va tezaklarda uchraydi, ba’zilari uy hayvonlari va odamlarda miazalar sababchisi bo’lishi mumkin. Valfartov pashshasi (Wohlfahrtia magnifica) tirik tug’uvchi lichinkalarni ba’zan odam tanasiga qo’yadi. Ular to’qimalarga kirib juda kuchli og’riq va xavfli miazni hosil qiladi. Ba’zilari chigirtkalar tanasida parazitlik qiladi. Ular o'rta mintaqalarda keng tarqalgan. Ko'pchilik turlari tirik tug'adi.