O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi z. Nishanova, D. Qarshieva

OBRAZLI, 
SO„Z-MANTIQLI 
TAFAKKUR 
TURINI 
BAHOLASH 
UCHUN 
METODIKALAR 
«Mantiqsiz tasvirlar» metodikasi
Ushbu metodika yordamida bolaning atrofdagi borliq hamda ushbu moddiy dunyodagi bir 
qancha ob'ektlarning orasida o‗zaro bog‗lanishlar va munosabatlar haqida elementar obrazli 
tasavvurlari: hayvonlar bilan, ularning hayotiy ko‗rinishlari bilan, tabiat bilan baholanadi. 
Ushbu metodika yordamida bolaning mantiqiy mulohazasi va o‗z fikrini grammatik jihatdan 
to‗g‗ri ifodalay olishi aniqlanadi. Metodikani tashkil qilish jarayoni quyidagicha olib boriladi: 
5-rasmda tasvirlangan ko‗rinishlar bolaga tavsiya qilinadi, unda hayvonlar bilan bog‗liq bir 
qancha «mantiqsiz» hodisalar mavjud. 

---

5-rasm 
Bolaga rasmni ko‗rsatish jarayonida, unga quyidagi ma'noda ko‗rsatma beriladi: «Diqqat bilan 
ushbu rasmdagi tasvirlarni ko‗rib chiq hamda bizga shuni ayt-chi, rasmda hamma narsa o‗z joyida 
chizilganmi va ushbu ob'ektlar to‗g‗ri tasvirlanganmi? Agar sen qaysidir ob'ektni o‗z joyida 
tasvirlangan emas, deb hisoblasang, nima uchun shunday bo‗lishi kerakligini tushuntirib ber va 
sen bizga aslida qanday bo‗lishi kerakligini aytib ber?». 
Ko‗rsatmaning ikkala qismi ham ketma-ketlik bilan bajariladi. Birinchi navbatda bola xatolarni 
aytib, rasmlarda ko‗rsatib beradi, so‗ngra haqiqatda qanday bo‗lishi lozimligini izohlaydi. 
Rasmlarni ko‗rish va topshiriqni bajarish vaqti chegaralangan, ya'ni uch daqiqa vaqt beriladi. Bu 
vaqt mobaynida bola iloji boricha mantiqsiz voqelikni ko‗proq topishi va haqiqatdan qanday 
bo‗lish kerakligini tushuntirib berishi kerak. 
Natijalarni baholash 
10 ball – agar bola berilgan 3 daqiqa mobaynida rasmdagi hamma mantiqsiz tasvirlarni (jami 7 ta) 
aniqlab hamda qoniqarli tushuntirib bera olishga ulgursa va haqiqatdan qanday bo‗lishini sharhlab 
bera olsa, ushbu baho qo‗yiladi; 
8 - 9 ball – bola hamma mantiqsiz tasvirlarni aniqlab va belgilab chiqsa, ammo birdan uchtagacha 
tasvirni haqiqatdan qanday bo‗lishini sharhlab bera olmasa qo‗yiladi; 
6 - 7 ball – bola hamma mantiqsiz tasvirlarni aniqlab va belgilab chiqsa, ammo 3 - 4 tagacha 
tasvirni haqiqatdan qanday bo‗lishini sharhlab bera olmasa qo‗yiladi; 
4- 5 ball – bola hamma mantiqsiz tasvirlarni aniqlasa-yu, ammo 5 - 7 tagacha tasvirni 
chegaralangan vaqt mobaynida sharhlab berishga ulgura olmasa qo‗yiladi; 
2 - 3 ball bola chegaralangan vaqt mobaynida 1 - 4tagacha tasvirni aniqlab bera olmadi va 
sharhlashga vaqti etmasa; 
0-1 ball — chegaralangan vaqt mobaynida bola rasmdagi 7 ta mantiqsiz tasvirlardan 4 tasini topsa 
qo‗yiladi. 
Izoh: 4 va undan yuqori ball, agar bola berilgan 3 daqiqa mobaynida topshiriqning birinchi 
qismini to‗liq bajara olsa, ammo ularni tushuntirib va sharhlashga ulgura olmasa qo‗yish mumkin. 
Taraqqiyot darajasi haqida xulosa chiqarish:
10 ball — juda Yuqori
8- 9 ball — Yuqori

---

4 - 7 ball — o‗rtacha
2- 3 ball — past
0-1 ball — juda past