O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Z. M. Bobur nomidagi Andijon Davlat universiteti z z o

3.AMEBOID ХARAKAТ. 
Ameboid harakat tirik hayvon hujayrasi hayot faoliyatini mexaniq namoyon bo’lishidir. 
Bunda protoplazma harakati bilan bir vaqtda hujayra ham deformatsiyaga uchraydi; hujayra 
shaklini aktiv o’zgartiradi. Psevdopodiyalar hosil bo’ladi ularga sitoplazma okib kiradi. 

---

 
75 
Bu harakatni amyobalarda osonroq kuzatish mumkinligi uchun amyoboid harakat deb 
nomlangan. Bu harakatning boshqa hujayralarda ham kuzatish mumkin. Masalan, leykotsit, 
mezenxima, endoteliya va epiteliya hujayralari shunday harakatlanishi mumkin. 
Yalliglanish protsesslarida leykotsit qon tomirlardan chiqkib, amyoboid harakat qilib u 
yerga boradi. Mastning klassik tekshirishlarining ko’rsatishicha amyobaning protoplazmasi tinik 
ektoplazmadan, ko’proq qismini tashkil qiluvchi granulali endoplazmadan iborat. Ektoplazma 
psevdopodiyalar oxirida ancha kengayib gialindli kalpokni hosil qiladi.
Bu olim endoplazmada ikki qismni farqlaydi: harakatsiz periferiya qismi - plazmagelni va 
amyoba harakatlanganda okuvchi markaziy qism - plazmozolni. Amyoba oldingi qutbida 
plazmagel bo’lmaydi yoki yupqa kavatni hosil qiladi, shuning uchun amyobani ogzi 
bog’lanmagan kopga o’xshatish mumkin. Bunday sharoidda endoplazma (plazmozol) 
psevdopodiyalarga okib o’tadi, orqasidan protoplazmaning qolgan qismlari ham siljiydi.
Amyoboid harakatni muxim faktorlaridan biri qattiq yuzaga adgeziyadir (biron narsaga 
yopishish). Amyoba erkin suyuqlikdan turganda psevdopodiyalar chiqarishi mumkin lekin olga 
qarab harakat kila olmaydi: agar amyoba biror qattiq yuzaga yopisha olsa ilgarilama harakat 
qilishi mumkin bo’ladi.
Amyoboid harakatni amalga oshiruvchi faktorlarga hujayralarni o’ziga tortish yoki 
o’zidan itarish xususiyatlariga ega moddalarni ham kiritish kerak. Bu xemotaksis bo’lib 
organizmni ximoya mexanizmlarida. ayniksa yalliglanish protsesslarida muxim rol o’ynaydi.