O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi z. M. Mukimov

3.2. Mikrofloralarni  don massasida kelib chiqishi 
 
Don  uyumi  mikroflorasining  kelib  chiqishi,  ularning  tarkibi, 
mikroorganizmlarning  rivojlanishi  va  mikrobiologik  jarayonlarni  kel-
tirib chiqaruvchi sharoitlar, ularning don sifatiga ta’siri batafsil o‘rganil-
gan. Don uyumi mikroflorasini har tomonlama o‘rganish natijasida fan-
da yangi soha don va don mahsulotlari mikrobiologiyasi vujudga keldi. 
Tabiatda chang va g‘ubor bo‘lmaganda inson mingyil yashar edi 
degan    (A.A.Ibn  Sino).  Bu  chang  va  g‘ubor  tuproqdan  ko‘tariladi. 
O‘simliklarning  o‘sishi  va  rivojlanishi,  ularda  don  va  urug‘ning 
shakllanishi davrida mikroorganizmlarga nihoyatda qulay muhit paydo 
bo‘lganligi uchun tuproqdagi mikroorganizimlar chang va quruq havo 
orqali  joylashadi.  Bizga  ma’lumki,  tuproq  tarkibida  mikroorganizm 
ko‘p  bo‘ladi,  ayniqsa  quruq  tuproqni  tarkibida  mikroorganizmlarga 
g‘oyatda boy hisoblanadi. Ixtiyoriy usul bilan tuproqning mikrobiologik 
tarkibini tekshirish orqali, uning 1g miqdorida bir necha o‘n milliondan 
milliardgacha  mikroorganizm  turlarini  aniqlash  mumkin.  Tuproq 
tarkibida mikrofloraning bunday katta chegara orasida o‘zgarib turishi, 
uning turi, tuzilishi, unumdorligi va boshqa sabablar bilan tushuntiriladi. 
Ma’lumki,  tuproq  tarkibida  organik  qoldiqlar  qanchalik  ko‘p  bo‘lsa, 
unda mikroorganizmlar shuncha ko‘p bo‘ladi. Tuproqning o‘simliklar 
ildiziga  yondash  bo‘lgan  qismlarida  o‘simlik  ildizidan  yiroq  bo‘lgan 
joylarga nisbatan mikroorganizmlar nihoyatda ko‘p bo‘ladi. 
Ko‘rinib  turibdiki,  rizosferada  mikroorganizmlar  ko‘pchilikni 
tashkil    etadi.  Chunki  rizosferada  ildizlar  mo‘l  bo‘lganligidan  mikro-
organizmlar  ko‘payishi  uchun  sharoit  tug‘iladi.  Ma’lumki  ildizlardan 
organik  birikmalar  (qand  va  kislota)  ajralib  turadi,  ildizlardan  o‘lik 
epidermik hujayra qoldiqlari ajraladi, shuningdek ildiz tuklari va ba’zi 

---

81 
bir  qismlari  nobud  bo‘lib  turadi.  Bularning  barchasi  mikroorga-
nizmlarning jadal taraqqiyoti zaminidir. 
 
19-jadval