O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi z. M. Mukimov

 
27-rasm.  Donni egiluvchan polietilen englarda ochiq  maydonda germetik 
sharoitda saqlash texnologiyasi. 
 
Texnologiyaning asosiy prinsipi donni germetik muhitda massani 
to‘ldirilganidan  so‘ng  ikkala  tomonidan  polietilen  qoplar  presslash 
yordamida siqiladi. Shu tariqa kislorodning kirishi to‘xtiladi. (material 
kislorod, namlik va quyosh nurini o‘tkazmaydi),  
Don  bilan  birga  engga  kirib  qolgan  komponentlar,  masalan,  
respirator  jarayonida    muhitda  kislorod  miqdori  foizining  pasayib 
ketishi  va  karbonat  angidrid  gazi  foizining  ortib  ketishi  ro‘y  beradi 
Natijada  donni  saqlash  uchun  avtomatik  tarzda  yangi,  optimal  muhit  
paydo bo‘ladi va bunda barcha hasharotlar, zamburug‘ va bakteriyalar  
faoliyati  rivojlanishiga  bo‘lgan  qobiliyati    nisbatan  faolligi  to‘xtaydi. 
Bunday  sharoitda  10-20  kundan  keyin  barcha  hasharot  va 
zarakunandalar qirilib ketishadi.  
Don  massasi  uchun  eng  to‘g‘ri  keladigan  namlik  –  10–14%. 
Namligi  15%  dan  yuqori  bo‘lgan  donni  engning  yuqori  qismidagi, 
keyinchalik skotch yordamida yelimlab tashlanadigan maxsus kichkina 
tuynuklar  orqali  vaqti-vaqti  bilan  shamollatib  turish  zarur.  Mazkur 
texnologiyaning  muvaffaqiyati  bevosita  qoplarga  qilinadigan  parva-
rishga  bog‘liq,  shuning  uchun  ham  ularni  tez-tez  tekshirib  turish  va 

---

45 
yirtiqlar  paydo  bo‘lganida  yelimlab  turish  kerak.  Bug‘doyni  namligi 
14%  dan  ortiq  bo‘lganida  polimer  engda  uzoq  vaqt  davomida  (90 
kundan  ortiq)  saqlash  tavsiya  qilinmaydi.  Namligiga  qarab,  plastik 
englarga solib qo‘yilgan donlar bir yarim yilgacha saqlanishi mumkin. 
Donni ortish-tushirish jarayonini amalga oshirish uchun begger – 
traktor  VOMi  da  ishlaydigan  ortuvchi  qurilma  va  ekstraktor  –
tushiruvchi jihoz, begger bunkeriga donlilarni solib turadigan ortuvchi 
mashina  va  egiluvchan  polietilen  qoplardan  iborat  bo‘lgan  komplekt 
talab qilinadi.  Odatda englar uch qatlamda tayyorlangan – oq, qora va 
ekstrudirlangan qora. Quyosh nurlari va issiqlik nurlanishini  qaytarish-
ning samarador bo‘lishi uchun ustki qatlam oq qatlam bilan  qoplanadi. 
Plyonka tarkibiga ultrabinafsha elementlar  qo‘shiladi va bu saqlanayot-
gan  donga  nurlarning  ta’sir  qilishini  kamaytiradi.  Englar,  polietilen 
qatlamlarini  puflash  metodi  bilan  aralashtirilib  tayyorlanadi  va  
xavfsizlikning barcha parametrlariga mos keladi.  
Dunyoning barcha mamlakatlarida don uyumining saqlanuvchan-
ligini  ta’minlashda  ko‘pgina  qo‘shimcha  texnologik  tadbirlar  qo‘l-
laniladi. Bularga don uyumini aralashmalardan tozalash va quritish, faol 
shamollatish, 
zararkunandalarga 
qarshi 
kurashish, 
kimyoviy 
konservalash, tezkor chora-tadbir   tizimiga rioya qilish va h.k.lar kiradi.