O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi z. M. Mukimov

Donga suv singdirish davri va unda fizikaviy-kolloid va 
biokimyoviy jarayonlarning ro‘y berishi 
 
Donning 
texnologik 
tarkibining  
tuzilishi 
Donning 
anatomik 
tuzilishining 
o‘zgarishi 
Donning fizik-
kimyoviy 
tuzilishining 
o‘zgarishi 
Namlik o‘tkazish 
jarayonining 
xususiyati 
Namlik  
singdirish  
soat 
Davri 
O‘zgarish 
sezilmaydi 
Donning ustki 
qismi 
to‘qimalari 
nam  tortadi 
Donning 
solishtirma hajmi 
tez kattalashadi 
Meva qobig‘i suvni 
shimib, urug‘ qobig‘i 
(to‘qimasi), aleyron 
qatlamlari va murtak 
gidrotatsiyalanadi 
8 …16 
Boshlan-
g‘ich 
(tayyorlov) 
Muhim  
o‘zgarish 
Donda mikro-
darz paydo 
bo‘lib, boshlan-
g‘ich tuzilishi 
buziladi 
Donning salmoq  
hajmi maksimal 
darajaga o‘zgaradi 
Donda namlikning 
sirtqi qatlamlardan 
endosperma ichiga 
o‘tishi 
16 ... 24 
Asosiy 
(endos-
permni) faol 
yumshatish 
davri 
O‘zgarish 
sezilmaydi 
Dondagi mole-
kulalar, biopo-
limerlarning 
konformatsiya-
si o‘zgaradi 
O‘zgarish 
(to‘xtaydi) 
Namlikning 
to‘qimalarga barobar 
taqsimlanishi 
48... 72 
Oxirgi 
(relaksion) 
 

---

163 
Bug‘doyning suv bilan munosabatlari chizmasi 
 
Donda  eng  ko‘p  mikrodarzlar  ular  namlangandan  sakkiz  soat 
o‘tgandan  so‘ng  boshlanadi,  o‘n    olti  soatdan  so‘ng  mayda  kichik 
yoriqlar (mikrodarzlar) yo‘qolib, 48 soatdan so‘ng faqat yoriqlar qoladi. 
Yuqoridagi jarayonlarning samarali bo‘lishi uchun donlarning sifatini, 
donga  suv  singdirish  bunkerlarning  tuzilishini  va  singdirish  usulini 
e’tiborga olish kerak. 
 
6.4. Donni sirtqi  qatlamiga ishlov  berish 
 
Don  tozalashni  uchinchi  bosqichda  mahsulot  sifatini  yaxshilash 
uchun  don  yuzasidagi  plyonkasimon  qobiqlarni  shilib  olish  uchun 
gorizontal  usuldagi    oboechniy  (77-rasm  ko‘rsatilgan)  uskunalardan  
foydalaniladi.  Bundan  maqsad  don  sirtidagi  meva  qobig‘ini  ajratish 
mineral  moddalarni  kamaytirib  kuldorlikni  tushirish.  Bu  usul 
texnologiyada  keng  qo‘llanilib,  donni  birinchi  namlash  jarayonidan 
so‘ng ustki qatlamdagi plyonkalarni shilib, ikkinchi namlash jarayonida 
namlikni sig‘dirish jarayonini  tezlashtiradi.