O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi

Borsa yaxshi bo‘lar edi-da. Borsa nima qilibdi, osmon uzilib erga tushibdimi? va 

hokazo.  Ushbu  fe`lga  ba`zan  -lar  ko‘rsatkichi  ham  qo‘shiladi:  borsalar  kerak, 

kelsalar  kerak.  Bunday  paytda  gapning  mazmuni  o‘zgaradi,  shart-istak  ma`nosi 

gumon ma`nosiga o‘rnini bo‘shatib beradi.  

Mendan senga xabar bersalar, 

U Vatanni sotdi, desalar, 

Yo‘q, ishonma, bag‘rim, bu so‘zni, 

Do‘stlar aytmas, meni sevsalar (M.Jalil) 

Darhaqiqat,  suhbatdoshlarning  yuzma-yuz  bo‘lgan  holatida  shakllangan 

gaplarda eganing  qo‘llanishi  stilistik  jihatdan  ortiqchalikni  keltirib  chiqaradi. 

Qiyoslaymiz: Muhammadrajab shu qadar tang bo‘ldiki, xotiniga «yuz ko‘rishsang 

menga  uch  taloqsan»  degan  kishisi  –  Rahimjonning  oldiga  borib,  yordam 

so‘rashga  tayyor edi  (A.Qahhor)  -  Muhammadrajab  shu  qadar  tang  bo‘ldiki, 

xotiniga «sen yuz ko‘rishsang menga uch taloqsan» degan kishisi – Rahimjonning 

oldiga  borib,  yordam  so‘rashga  tayyor edi.  Buning  ustiga  gapdagi  olmoshlarning 

sen va men tarziagi oppozitsiyasi ham bu g‘alizlikni kuchaytirishi mumkin edi. 

Boshqa  bir  holatlarda eganing  qo‘llanishi  nafaqat  stilistik  g‘alizlikka  sabab 

bo‘lishi, balki mazmunga putur etkazishi ehtimoli ham. Basharti, kolxozga olishsa, 

hali-beri  yangi  yaktak,  yangi etik  ololmaysan  (A.Qahhor).  Bu  o‘rinda  ular 

kolxozga  olishsa,  ular  seni  kolxozga  olishsa  tarzida  gap  tuzish  gap  mazmunini 

o‘zgartirib  yuboradi  –  gap  mazmuni  ish-harakatning  bajaruvchisi  aniq  odamlar 

degan tomonga burilib ketadi. 

---

63 

 

Qolgan  umrimni  sarf  qilsam-da,  buyuk  bir  kishi  bo‘lib  etishsangiz... 

(A.Qahhor).  –  Voy...  kechasi  yurganimizni  ko‘rishsa  nima  deyishadi?  –  Nima