2
Ushbu uslubiy ko’rsatma fizika va astronomiya o’qitish
metodikasi
yo’nalishi talabalari uchun Umumiy fizika kursining optika bo’limidan
laboratoriya mashg’ulotlariga mo’ljallangan.
Fanning ishchi o‘quv dasturi O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus
ta’lim vazirligi 2019 yil “25” avgustdagi 4-sonli buyrug‘i bilan tasdiqlangan
“Umumiy fizika” fani dasturi asosida tayyorlangan.
Ishchi fan dasturi Jizzax davlat pedagogika instituti Kengashining 2020 yil
“___” avgustdagi № 1-sonli bayonnomasi bilan tasdiqlangan.
Tuzuvchilar: o’qituvchi: Sh. X. Xolbo’tayev
o’qituvchi: D. Toshpo’latova
Taqrizchi:
Jizzax Politexnika Instituti dotsenti E. A. Rabbimov
3
Laboratoriya ishlarini bajarish jarayonida talabalarga qo‘yiladigan
talablar.
1. Talabalar texnika xavfsizligi hilan tanishib chiqib, unga amal qilishi kerak.
2. Talaba navbatdagi amaliy mashg'ulotda qaysi nomerdagi laboratoriya ishini
bajanshi lozimligini bir hafta oldin o'qituvchi unga ma’lum qiladi. Bunda
talabaning vazifasi belgilangan ishning nazariyasini o'zlashtirish,
tegishli
qurollar va ishni bajarish tartibi hilan tanishib kelishdan iborat.
3. Har bir talaba laboratoriya ishlari uchun maxsus hisobot daflari tutib, bu
daftarda laboratoriya ishini qanday bajarganligi, olgan natijalari to'g'risidagi
hisobot ni tartibli qilib yozib borishi kerak.
4. O'qituvchi talabaning ish nazariyasini va ishni bajarish uslubini
o'zlashtirganligiga ishonch hosil qilgach, unga ishni bajarishiga ruxsat beradi.
5.
Talaba ishga kirishgach, o'qituvchi uning qurollardan to'g'ri
foydalanayotganligini, olinayotgan natijalarning ishonchliligini ishni bajarish
jarayonida tekshirib boradi va talabaning ishini bajarganligi to'g'risida uning
daftariga hamda laboratoriya jurnaliga belgilab qo'yadi.
6 . Laboratoriya ishining bajarilishi va olingan natijalar hisoboii o'qituvchiga
grafik bo'yicha topshirib boriladi. Bu haqda o'qituvchi tomonidan talaba daftariga
va laboratoriya jurnaliga qayd qilinadi.
7. Agar talaba biror sababga ko'ra bitta yoki ikkita ishni bajara olmasa,
qolib
ketgan ishni darsdan tashqari vaqtda laboratoriya mudirining nazoratida bajarishi
va o'qituvchiga bu haqdagi hisobot ni topshirishi shart. Talabaning
o‘zboshimchalik bilan ish navbati grafigini buzishi qat’iy man etiladi.
8 . Har bir talaba o‘quv semestri davomida o'quv ishchi dasturida ko‘rsatilgan
praktikum mashg‘ulotini bajarishi va barcha ishlar yuzasidan umumiy kollokvium
topshirishi lozim. Shundan keyin o‘qituvchi talabaning sinov daftarchasiga va
sinovlar varag‘iga talaba to‘plagan balini qo‘yadi.
9. Laboratoriya darsi mashg'ulotlarida aktiv va namunali qatnashgan, barcha
ishlarning natijalarini ilmiy saviyada olishga muvaffaq bo'lgan
ayrim talabalar
o'qituvchi tavsiyasiga ko‘ra, kafedraning qaroriga binoan predmet
kollokviumidan va zachyot topshirishdan ozod qilinadi.
10. Laboratoriyadagi asbob-uskunalarga va boshqa o ‘quv jihozlariga
sovuqqonlik bilan qarash natijasida ularni ishdan chiqargan talaba kafedra va
dekanat tomonidan moddiy va ma’naviy jazolanadi.
11.Amaliy mashg'ulotlar olib borilayotgan vaqtda guruhdagi boshqa
talabalarning ishdan e’tiborini chalg'itmaslik, ularning o'lchashlariga
halaqit
bermaslik zarur.
4
Talabalarga ayrim maslahat va ko‘rsatmalar.
Inson salomatligida ozodalik qanchalik muhim bo‘lsa,laboratoriya ishidagi
muvaffaqiyat uchun ham qo'llanayotgan asbob va jihozlarning, qurilmalarning
toza
hamda tartibli tutilishi shunchalik zarurdir. Shuning uchun ularni doimo ehtiyot
qiling va ozoda tuting. Ishni bajarib bo'lgach, ish stolingizni
tartibga keltirib
qo'ying.
Har bir laboratoriya ishini bajarish eksperimentatordan katta qunt talab
qiladi. Agar ish natijasini to‘g‘ri aniqlay olmasangiz ularni soxta yo‘l bilan
to‘g‘rilamang. Yaxshisi rahbaringizga murojaat qiling, balki siz biror narsani
hisobga olmayotgan yoki asbobni yaxshi sozlamagan bo’lishingiz mumkin.
Ehtiyotkorlik — xavfsizlik garovidir. Turli xil og'ir moslamalar: ballistik
mayatnik, ag‘darma mayatnik, Yung modulini egilishdan topish qurilmasi va
hokazo yaqinida ishlashda, turli xil shisha qurilmalardan (qovushoqlik
koeffitsientini Stoks va Puazeyl usullaridan topish, Dyulong—Pti qonunini
o‘rganish va boshqalar)
foydalanishda, elektr toki bilan muomala qilishda,
optik sistemalarni va asboblarni o‘rganishda diqqatli va e’tiborli bo‘ling.
Zaharli kimyoviy moddalardan foydalanilganda juda ehtiyot bo‘ling.
Ayniqsa, simob bug‘i organizm uchun xavflidir. Shuning uchun termometrlarning
sinishiga, manometrlardan simob to‘kilishiga aslo yo‘l qo‘ymaslik kerak.
Ishning muvaffaqiyati sizga ahamiyatsizdek tuyulgan mayda sabablarga
bog‘liq bo‘lishi mumkin. Shuningdek, tajriba davomida kutilmagan biror hodisa
ro‘y berib qolishi mumkin. Ularni sezib olish sizdan o‘ta
sinchkovlik va
sezgirlikni talab qiladi. Shuning uchun ish bajarish jarayonida kuzatuvchan
bo‘ling.
Mashg‘ulot o‘tkazish davomida reaktivlarni (efir, atseton, dinaturat, etil
spirti), turli xil materiallami, bidistillatni, gazni va elektr energiyasini tejamkorlik
bilan sarflang.
O’z vaqtini to‘g‘ri va unumli taqsimlash eksperimentatorning eng muhim
vazifasi bo‘lmog‘i kerak.
