O’zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi

Kerakli qurilmalar va asboblar
: Mir-12 mikroskopi, egrilik radiusi katta 
linza va yassi parallel shisha plastinka, sariq filtr λ
c
– 578 nm, yorug`lik manbai. 
Qurilmaning tuzilishi va ishni bajarish tartibi 
Nyuton halqalari hosil qiluvchi qurilma Mir-12 mikroskopining stolchasi 
ustiga joylashtirilgan bo’lib, stolcha mikroskop optik o`qiga perpendikulyar holda 
mikrometrik vint bilan gorizontal o`qda millimeter shkalasi bo`ylab siljiydi. 
Mikrometrik vintning to`liq aylanishi 100 bo`limga bo`lingan va bu 100 bo`lim 1 
mm ga siljiydi. Shunday qilib, halqalarning vaziyatini mm li lineyka va 
mikrometrik vint shkalasining ko`rsatishlariga binoan jadvalga yozib boramiz. 
Qurilmaga tik tushayotgan yorug`lik simob lampasidan mikroskop o`qiga nisbatan 
45
o
burchak bilan joylashtirilgan. P - shaffof shisha plastinkaga tushirish bilan 
ta’minlanadi. 
1.
Qurilmaning markazi (linzaning plastinkaga tegib turgan nuqtasi) mikroskop 
o`qiga joylashtiriladi. 

---

28 
2.
Yorug`lik manbai yoqiladi. 
3.
P – plastinkaning manba yorug`ligiga nisbatan 45
o 
ekanligi tekshiriladi.
4.
Mikroskop okulyaridan qarab, halqalarni ko`rish kerak, okulyar va 
obyektivlarni 
burab, 
halqalarning 
halqalarning 
yaxshi 
ko`rinishi 
ta`minlanadi.
5.
Mikrometrik vintni burab, kerakli bo`lgan halqalarni okulyar ichidagi 
chiziqlar tagiga olib kelib, o`ng vaziyatlarni (yoki chap vaziyatlarni) 
jadvalga kirita boshlash kerak. Shuni aytish kerakki, halqalar vaziyatini 
o`lchashda mikrovint rezbalarining xatoliklari ham bo`lganligi uchun uni 
xamma vaqt bir tomonga burash kerak. Mumkin qadar ko`p halqalar vaziyati 
o`lchanadi. 0 dan 20 gacha har bir halqa, undan keyin har bir beshtadan to 
50 tagacha halqalar o`ng va chap vaziyatlari o`lchangani ma`qul. 
4-rasm. 
Ishni bajarishda o’lchashlar natijasi quyidagi jadvalga yoziladi: 
Mikroskopda ko`ringan halqalarning o`ng va chap vaziyatlari ma’lum bo`lsa, 
ularning ayirmasini istalgan halqaning diametriga bo`ladi. 
Shunday qilib, olingan jadvaldan istalgan Nyuton halqalarining diametrlarini 
hisoblab topishimiz mumkin. Jadvalda D
i
–mikroskop okulyarida ko`ringan 
o`ng halqalarning markazi qora dog`ga nisbatan vaziyatlari. B
i
–mikroskop 
okulyarida ko`ringan chap halqalarning markazi qora dog`ga nisbatan 
vaziyatlari.