О`zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Boyqut 
— Samarqand viloyati Narpay rayonida boyqut degan urug` bor. Qishloq o`z 
nomini shu urug` nomidan olgan.
Boldir 
— Samarqand viloyati Pastdarg`om rayonidagi qishloq, Surxondaryo viloyati 
Muzrabod tumanida ham shunday qishloq bor. Boldirdo`ng, tumshuq. Boldir degan etnonim ham 
bo`lsa kerak. Qishloq hozir ham shu nom bilan ataladi.
Bolg`ali 
— Samarqand viloyati Bulung`ur, Narpay, Oqdaryo, Pastdarg`om, Paxtakor, 
Xatirchi rayonlaridagi qishloqlarning nomi. Sirdaryo viloyati Zomin, Forish, G`allaorol 

---

93 
rayonlarida ham shu nom bilan ataluvchi qishloqlar mavjud. Qo`ng`irot, qoraxitoy, yuz qabilalari 
tarkibidagi urug`lardan biri tamg`asi bolg`a shaklida bo`lganidan bolg`ali deb atalgan. Bolg`a, 
bolg`ali urug`i boshqird, qozoq va boshqa turkiy xalqlar tarkibida ham tilga olinadi.
CHelak 
— Samarqand viloyati Payariq rayonida joy-lashgan qishloq. Toshkent viloyati 
Bekobod rayonida ham shunday qishloq bor. CHelak, to`g`risi, chelakli urug`i bo`lgan. Masalan, 
do`rman qabilasining bir shoxobchasi ko`kchelak deb atalgan. Payariq rayonida Oqchelak degan 
qishloq bor. Urgut nomlari ko`pincha juft-juft bo`lgan: oq mang`it, qora mang`it, oq qo`yli, qora 
qo`yli, oq nayman, qora nayman va hokazo. Demak chelak urug`i oq chelak, ko`k chelakka 
bo`lingan. Ko`rinib turibdiki, mazkur qishloqning nomi urug` nomidan olingan. Hozir ham shu 
nom bilan yuritiladi.
Ulus 
— Samarqand viloyati Pastdarg`om rayonidagi qishloq. Ulus so`zining xalq, yurt 
ma`nolari ham bor: har ulus necha ela va har el necha uymog`a va har uymo haymoq (necha 
bo`ya) bo`y va urug`ga taqsim qilinur, deb ta`kidlanadi Muhammad an-Narshaxiy asarida. Bu 
so`zlarning ma`nosidan qat`i nazar, qanjig`ali va qo`shtamg`ali urug`larning bir qismi, dahasi 
ulus deb atalgan, qishloq shu nomdan olingan.
Xilboshi 
— Samarqand viloyati Xatirchi rayonidagi qishloq nomi. «Xil» so`zining bir 
necha ma`nosi bor: nav, tur, zot va hokazo. Bu so`z avlod, toifa, urug`, irsiyat ma`nolarida ham 
qo`llaniladi. Masalan, qabristonda bir ajdoddan tarqalgan kishilar dafn qilinadigan joy xilxona 
deyiladi. Tojik, fors, pushtu (afg`on) tillaridan xil so`zi xel shaklida talaffuz qilinadi. Xilboshi 
yoki Xeylboshi bo`lishi ham mumkin, chunki Nizomulmulkning «Siyosatnoma» asarida ham bu 
so`z Xeylboshi sifatida yozilgan bo`lib, avlodning boshi, urug` boshlig`i demakdir. Qishloq nomi 
shu so`zdan kelib chiqqan.