O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Statori ikki chulg‘amli repulsion dvigatel 
 
Repulsion dvigatelda stator va yakor chulg‗amlari orasidagi elsktr bog‗lanish 
transformator bog‗lannsh bilan almashtirilgan. Dvigatelning statorida ikkita: 
qo‗zg‗atish chulg‗ami Q hamda kompensatsiyalovchi chulg‗am K bor (2.41- rasm. 
Chulg‗amlar fazoda bir-biriga nisbatan 90° ga burilgan (2.41- rasmda r=1 bo‗lgan 
konstruksiya nazarda tutiladi). Repulsion dvigatelning kollektorida cho‗tkalar bor, 
lekin ular qisqa tutashtirilgan (2.41- rasmda shartli cho‗tkalar ko‗rsatilgan). 
Dvigatel o‗zgaruvchan tok tarmog‗iga ulanganida statorning ikkala 
chulg‗ami ham pulsatsiyalanuvchi magnit oqim hosil qiladi. Bu oqimlarning yakor 
chulg‗ami bilan o‗zaro ta‘sirini tushuntirish uchunbu chulg‗amni shartli ravishda 
uchlari cho‗tkalar yordamnda tutashtirilgan g‗altak holida tasvirlaymnz. Bunda 
cho‗tkalar o‗qibir paytning o‗zida yakor chulg‗amining ham o‗qi bo‗ladi. 
Qo‗zg‗atish chulg‗amining magnit oqimi 
Ф
q
yakor chulg‗amining o‗qiga 
pernendikulyar yo‗nalgan, shuning uchun ham yakor chulg‗amida EYK 
induksiyalanmaydi. Kompensatsiyalovchi chulg‗amning magnit oqimi 
Ф
k
yakor 
chulg‗ami o‗qi bo‗ylab yo‗nalgan va shu chulg‗amda transformatsiya EYK deb 
ataluvchi 
E
t
ni induksiyalaydi. Dvigatelning cho‗tkalari ulanganligi sababli 
E
t
EYK 
yakor chulg‗amida 
I
a
tokini hosil qiladi. 
Qolgan boshqa hollarda repulsion dvigatelning ishlashn ketma-ket 
qo‗zg‗atishli bir fazali kollektorli dvigatelning ishlashidan asosln farq qilmaydi: 
yakor chulg‗amining aktiv o‗tkazgichlaridagi toklar qo‗zg‗atnsh chulg‗amining 
magnit oqnmi F
q
bilan o‗zaro ta‘sirlashadi va yakorda kattalngi taxminan 
M = С
m
Ф
q
I
a
(2.32) 
ga teng bo‗lgan elektrmagnit moment M ni hosil qiladi. 
Repulsion dvigatelda stator hamda rotor chulg‗amlari orasida elektr 
bog‗lanishning yo‗qligi. cho‗tkalar kontaktining ishonchliroq ishlashini 

---

133 
ta‘minlaydi. Gap shundaki, dvigatelning yakor chulg‗ami ta‘minlovchi tarmoqning 
kuchlanishidan qat‘iy nazar, har qanday kichik kuchlanishga mo‗ljallab ishlanishi
umkin. Bu esa kommutatsiya jarayonini ancha engillashtiradi. 
Bu dvigatel avvalgisidan farqli ravnshda bitta stator chulg‗amiga ega,bu 
holda yakordagi qisqa tutashtirilgan cho‗tkalar (2.42-rasm) stator chulg‗amiga 
nisbatan burilishi mumkin. Stator hamda yakor chulg‗amlari o‗qlarining o‗zaro 
holati burchak α bilan aniqlanadi. 
α=0
bo‗lganda stator vayakor chulg‗amlari 
o‗zaro perpendikulyar bo‗ladi (2.42-rasm, 
a
).