O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

2.12. AYLANUVCHI (BURILUVCHI) TRANSFORMATOR
Aylanuvchi transformator o‗zgaruvchan tok elektr mikromashinasi bo‗lib, u 
rotorning burilish burchaginikuchlanishga aylantirib beradi va bu kuchlanish shu 
burchakka yoki uning birorbir funksiyasiga mutanosib ravishda o‗zgaradi. 
Aylanuvchi transformatorning tuzilishi (2.25-rasm) xuddi faza rotorli 
asinxron dvigatelniki kabi bo‗ladi. Stator va rotorning har qaysiga bir-biriga 
nisbatan faza 90

ga siljigan ikkita bir fazali tarqalgan chulg‗amlar joylashgan. 
Magnit o‗zak bir-biridan izolyasiyalangan elektrotexnik po‗lat tunukalardan 
yig‗ilgan bo‗ladi. 
Aylanuvchi transformator burilish yoki aylanish rejimida ishlashi mumkin. 
Burilib ishlash rejimida rotorning statorga nisbatan holati bu-radigan mexanizm 
(reduktorli ijrochi dvigatel) yordamida o‗zgartiriladi. Bunda stator chulg‗amining 
bittasi qo‗zg‗atish chulg‗ami (QCH) o‗zgaruvchan tok man-baiga ulanadi, boshqa 
kompensatsiyalovchi chulg‗ami (K) esa qarshilikka ulanadi yoki qisqa 
tutashtiriladi. Ayrim hollarda statorning ikkala chulg‗amlari ham o‗zgaruvchan tok 
manbalariga mustaqil ravishda ulanadi. 
Rotorning sinus (S) va kosinus (C) chulg‗amlari kontakthalqalarga 
cho‗tkalar orqali ulangan bo‗ladi. Aylanuvchi transformator uzluksiz aylanish ish 
rejimiga mo‗ljallanganda qo‗zg‗atish va kompensatsiyalovchi chulg‗amlar rotorda, 
sinus va kosinus chulg‗amlar esa statorda joylashgan bo‗ladi. 
Bunday holatda kompensatsiyalovchi chulg‗am qisqa tutashtiriladi, qo‗z-
g‗atish chulg‗ami esa ikkita kontakt halqa yordamida o‗zgaruvchan tok manbaiga 
ulanadi. 

---

107 
2.25-rasm. 
Aylanuvchi transformatorning umumiy ko‗rinishi (
a
): 
1
– korpus (tana), 
2
– stator,