O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

2.17-rasm.
Elektr kaskad: a-prinsipial sxema, b-energetik diagrammasi 
Agar kaskatdagi dvigatellarning isroflarini xisobga olmasak, asinxron 
dvigatelning valiga mexanik quvvat beriladi. 
-asinxron dvigatelning mexanik energiyasi; 
- yordamchi dvigatelning elektromagnit quvvati. 
Kaskad valining umumiy mexanik quvvati: 
 
Shunday qilib, asinxron kakadlarda yurituvchi dvigatel sifatida faqat faza 
rotorli asinxron motorlar ishlatilishi mumkin. Elektr kaskadning valdagi momenti 
asinxron dvigatelning momentiga teng, elektromexanik kaskadning valdagi 
momenti asinxron dvigatel va yordamchi dvigatellarning momenti yig‗indisiga 
teng.

---

97 
Asinxron kaskadlar asinxron dvigatelning rotor zanjiriga qo‗shimcha EYK 
kiritish orqali ishlaydi. Ushbu EYK ni asinxron dvigatelning tezligini rostlash 
orqali olinadi.
 
2.18-rasm.
Elektromexanik kaskad: a-prinsipial sxema, b-energetik diagrammasi 
 
 
2.9.
 
MASSIV ROTORLI ASINXRON ELEKTROMEXANIK 
O‘ZGARTKICH 
 
Ushbu elektormexnik o‗zgartkichning rotori ferromagnit to‗liq silindrdan 
tashkil topgan (2.19-rasm). Bunday rotor bir vaqtning o‗zida magnit o‗tkazgich va 
tok o‗tkazgich vazifasini bajaradi. Aylanuvchi magnit maydoni rotorning ma‘lum 
bir qismigacha kirib borib, unda uyurma toklarni xosil qiladi. Ushbu tok magnit 
maydon bilan o‗zaro ta‘sirlashib elektromagnit moentni vjudga keltiradi. Natijada 
sirt effekti byjudga kelib, rotorning uncha chuqur bo‗lmagan qatlamida 
elektromagnit maydon kirib borgan joydan uyurmaviy tok oqib o‗tadi. Ushbu 
magnit maydon kirib borishining ekvivalent chuqurligi, rotorni qayta magnitlash 
chastotasiga bog‗liq. 50 Hz chastotaga mo‗ljallab ishlab chiqarilgan dvigatellarda, 
ishga tushirish paytida (s=1) bo‗lganda, ushbu chuqurlik 1,0-3 mm ni, s=0,05 
shuning uchun ishga tushirish paytida 
o‗ta katta, 
esa kam xamda sirpanish 

---

98 
kamayishi bilan 
kamayadi, 
-esa kattalashadi. Natijada sirt effektining vjudga 
kelishi tufayli massiv rotorli asinxron mashinaning ishga tushish momenti etarli 
darajada katta bo‗ladi (M
it
/M
N
=1,5’2,0) (2.9.2-rasm) va bu dvigatel qisqa 
tutashgan rotorli asinxron dvigatellarga nisbatan o‗zinig FIK va quvvat 
koeffitsienti 
cosυ
ning kamligi bilan orqada qoladi.