O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

3.12.
 
ROTORI SIRPANUVCHI SINXRON DVIGATELLAR 
 
Rotori sirpanuvchi sinxron elektr mashinalar qadamli, reduktorsiz 
shovqinsiz kam inersiyali ijrochi dvigatellardir sifatida avtomatik qurilmalarda 
ishlatiladi. 

---

176 
3.28-rasmda rotori sirpanuvchi dvigatelning konstruksiyasi ko‗rsatilgan. 
Po‗lat korpus 1 da, statorning magnit o‗zagi 2 joylashgan bo‗lib, unga uch yoki 
ikki fazali (sig‗imli tayyorlanishda) chulg‗am 4, ferromagnit toroitlar 6 va 
statorning g‗ildiragi 7 joylashtirilgan. Stator magnit o‗zagi va torroit orasiga ikkita 
o‗zgarmas tok chulg‗ami g‗altagi 5 joylashtirilgan. 
Rotor oddiy mashinalarnikiga nisbatan farq qilib, uning o‗qi bilan stator o‗qi 
bir–biriga mos kelmaydi. Rotorning 10 valiga shixtovkaqilingan chulg‗amsiz 
rotorning o‗zagi 3, ikki paket unipolyar magnito‗tkazgich 8 va i g‗ildirak 9 
joylashtirilgan. 
Dvigatelning konstruksiyasi shunday tayyorlanganki unda rotor bilan stator 
yuzalari bir biriga tegmaydi.Ularning orasida g‗ildiraklar sababli minimal xavo 
oralig‗i 
δ
ta‘minlangan. 
Dvigatelning ishlash prinsipi quyidagicha. O‗zgarmas tok chulg‗amiga 
kuchlanish berganimizda unipolyar maydon xosil bo‗ladi (Ф-magnit maydoni 
yo‗nalishi 3.28-rasmda strelka bilan ko‗rsatilagan), xavo oralig‗i eng kam bo‗lgan 
tomonda rotor va stator magnit o‗zaklari orasida ekssentrisitet birtomonlama 
magnit tortilish byjudga keladi. Keyin ikki yoki uch fazali stator chulg‗amiga 
o‗zgaruvchan tok berganimizda, statorda aylanuvchi magnit maydon paydo bo‗lib, 
xavo oralig‗ida unipolyar maydon bilan qo‗shiladi. 
3.28–rasmda quyidagi grafiklar keltirilgan: 1) B
δ1
=f(x) unipolyar
, B
δ2
=f(x) 
ikkiqutbli aylanuvchi va B
δx
=B
δ1
+B
δ2
=f(x) natijaviy maydon
. Natijaviy maydon 
nosimmetrik bo‗lib, shuning uchun B
δx
vektori va aylanuvchi magnit maydon 
vektorlari maksimumi mos tushgan bir tomonlama tortish kuchini xosil qiladi. 
Ko‗rib chiqayotgan vaqtda magnit maydonning maksimum nuqtasi 3.30-
rasmdagi 
A
nuqtaga to‗g‗ri keladi deb qarasak (3.30-rasm, 
a
), bunday xolatda 
Q
kuch ta‘sirida rotor statorning 
A
nuqtasiga tortiladi. Agar endi natijaviy maydon 
fazoda biron burchakka burilsa, 
Q
magnit tortishi xam shunday burchakka buriladi 
(3.30-rasm,b). 
Q
kuchini 
Q
x 
va 
Q
y
tashkil etuvchilarga ajratsak, unda 
Q
x
kuchini 
rotorni burish orqali statorga tortishishini ko‗ramiz. 
Q
x
kuchi ta‘sirida rotor va 
uning g‗ildiraklari 
α
burchakga buriladi va minimal xavo oralig‗i 
V
nuqtaga 

---

177 
ko‗chadi.