O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

 
3.2. Шамол энергетик қурилмалар назарий асослари
Дарсликнинг шамол энергетик тавсифи қисмига кўра, шамол 
оқимининг 
қуввати 
қуйидагича 
кўринишда 
ѐзилиши 
кўрсатилган (1.10,
а
-расм)
].
[
)
2
/
1
(
3
0
Вт
V
А
P





(1.31) 
Шамол ғилдираги назариясига кўра, шамол ғилдираги 
орқали эркин ҳолатда ўтаѐтган ҳаво оқими узилишга эга 
бўлмайди, ғилдирак эса юпқа сингдирувчан диск билан 
алмаштирилади, у билан ҳаво таъсири натижасида ҳаво оқими 
дискка энергиясининг бир қисмини узатади, натижада 
оқимдаги босим камаяди ва ламинар оқимга таъсир ўтказилиб, 
уни ғалаѐнлантиради. Тахминий ҳиоблашларнинг биринчи 
тақрибида ушбу ғалаѐн эътиборга олинмайди. 1.10,б-расмда 
келтирилган шамол ғилдирагига шамол оқими таъсир этаѐтган 
А
1
юза ва шамол ғилдирагидан аввал ва кейин ўтаѐтган шамол 
оқими кесим юзалари (
А
0 
ва 
А
2
) шамол ғилдираги ғалаѐнлатган 
соҳа чегарасидан ташқарида жойлашган, бунда
А
2 
кесим шамол 
оқими тезлиги энг кам бўлган жойда жойлашган.

---

60 
Шамол ғилдирагига таъсир этаѐтган куч 
Ғ
1
, вақт бирлигида 
ўтаѐтган ҳаво массаси 
m
нинг ҳаракат бирлиги фарқига тенг, 
яъни 
2
0
1
mv
mv
F


. (1.32) 
Шамол ғилдираги қуввати, яъни шу куч ҳосил қилаѐтган 
қувват, шу кесимдаги шамол тезлигига боғлиқ ва қуйилагига 
тенг: 
1
2
0
1
1
1
)
(
v
v
v
v
F
P




(1.33) 
Бироқ, бу қувват ўз моҳиятига кўра вақт бирлигида шамол 
оқимининг шамол ғилдираги билан ўзаро таъсири натижасида 
йўқотган энергиясидир. У 
А
0 
ва 
А
2 
кесимлардаги кинетик 
энергия фарқидир, яъни 
)
(
5
,
0
2
1
2
1
2
2
2
0
2
2
2
0
v
v
m
mv
mv
P
W




(1.34) 
Ифодалар (3.3) ва (3.4) ни тенглаштириб ва 
m
га 
қисқартириб, қуйидагини ҳосил қиламиз: 
).
)(
(
5
,
0
)
(
5
,
0
)
(
2
0
2
0
2
2
2
0
1
2
0
v
v
v
v
v
v
v
v
v






(1.35) 
Бундан
).
(
5
,
0
2
0
1
v
v
v


(1.36) 
Ифода (3.6) дан қизиқарли хулоса келиб чиқади: шамол 
ғилдираги юзасидан ўтувчи шамол тезлиги унга келаѐтган ҳаво 
оқими тезлигининг ярмидан кичик бўлиши мумкин эмас.