O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi

142-rasm. Qon tomirlar devorining
gistologik tuzilishi.
a - vena qon tomiri: I -  ichki qavat; 2 -
o'rta qavat; J - tashqi qavat. b - arteriya
qon tomiri; 4 - tashqi qavat; 5 -o 'r ta
qavat; 6 - ichki qavat.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

143-rasm. Vena qon lomiri.
I
- vena qon tomirlarining
devori; 
2 - klapanlar; 
3 -
klapan b o 'sh lig 'i.
klapanlarining bo'lishi bilan 
farq qiladi. Qon 
tomir yupqa biriktiruvchi to'qim a bilan o'ralib 
turadi va devorlarini qon bilan ta’minlaydigan 
o'ziga xos arteriya hamda vena qon tomirlari, 
markaziy nerv sistemasini bog'lab turadigan nerv 
tolalari va ulaming oxirgi qismlari — retseptorlari 
bo'ladi. Ular qon tomirlar ishini tartibga solib 
turish vazifasini bajaradi.
Yurak
Yurak
muskuldan tuzilgan a’zo bo'lib, ko'krak 
qafasida joylashgan. Yurak odam hayotining 
oxirgi daqiqasigacha hamma vaqt (qisqa pauza- 
lardan tashqari) muntazam harakatlanib, qisqarib 
(sistola), kengayib (diastola) turadi va organizm­
ning barcha qismlariga qon yetkazib beradi. O 'rta 
yoshdagi 
odamning 
yuragi 
bir 
minutda 
o'rtacha 70— 75 marta, bir sutkada esa 100000 
marta qisqaradi. Bu esa shu vaqt ichida 20 tonna yukni bir metr balandlikka 
ko'tarish quvvatiga teng hisoblanadi. O 'rta yoshdagi odamning yuragi 
oldindan orqaga qarab bir oz siqilgan konus shaklida bo'lib, hajmi taxminan 
har bir odamning o'rtacha yumilgan o 'z mushtiga teng (144-rasm).
Yurakning o'rtacha og'irligi 
erkaklarda 300 g. Chaqaloqlar 
yuragining og'irligi 23— 37 g 
bo'lsa, sakkiz oylikda bu vazn 
ikki baravar, 2— 3 yoshlik bola­
larda uch baravar va 16 yoshga 
borganda o'n bir marta ortadi.
Yurakning uzunligi o'rta yoshda­
gi odamlarda 13— 14,5 sm, eng