O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi

Siydik yo‘li
Siydik yo'li
uzunligi 30 sm bo'lib, siydikni buyrak jomidan qovuqqa 
o'tkazadi. Bu nayni qorin parda faqat old tomondan qoplaydi. Siydik 
yo'li joylashishiga ko'ra qorin va chanoq qismdan iborat. Siydik yo'li 
boshlanish qismida, chanoqqa o'tish chegarasida va qovga kirish oldida 
birmuncha torayadi. Siydik yo'lining qovuq devori ichidagi qismiga yashi- 
ringan qism deyiladi.
Siydik yo'lining qorin qismi orqa tomondan bel muskullariga tegib 
tursa, old tomondan erkaklarda urug'don arteriyasi va venasi bilan, ayollarda
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

esa tuxumdon arteriyasi va venasi bilan kesishib joylashgan. 0 ‘ng siydik 
yo‘li qorin bo‘shlig‘ida pastki kovak vena, ko'richak va ko'tariluvchi 
chambar ichaklar bilan yondashib joylashgan. Chap siydik yo'li esa aorta 
va pastga yo'naluvchi chambar ichakka tegib turadi. Siydik yo'li chanoq 
bo'shlig'ining boshlanishida uning devori bo'ylab yo'naladi, so'ngra 
devordan uzoqlashib, erkaklarda urug' yo'li bilan kesishadi va qovuqqa 
boradi. Ayollarda bachadon, qin yaqinida bachadon arteriyasi bilan kesi­
shib o'tib, qovuq devoriga kiradi.
Siydik yo'lining devori biriktiruvchi to'qimadan tuzilgan tashqi qavat, 
uning betida joylashgan muskul qavati va ichki — shilliq qavatidan tuzilgan. 
Shilliq qavatida shilliq ishlovchi bezlar bor.
Fiziologiyasi.
Buyraklardan ajralgan siydik buyrakning kichik va kat­
ta kosachalari orqali buyrak jomiga, undan siydik yo'liga o'tadi. Tomchilab 
tushgan siydik yo'lining tepadan pastga qarab bo'g'im -bo'g'im (peristaltik) 
qisqarishi natijasida qovuqqa tomon yo'naladi.
Qovuq
Qovuq
(124-rasm) kichik chanoq bo'shlig'ida joylashgan. Hajmi 500— 
700 ml bo'lib, ichida siydik bor-yo'qligiga qarab, shakli o'zgarib turadi. 
Qovuqning pastdagi qismi — qovuq tubi, yuqori toraygan uchi — cho'qqi 
va bu ikki qism oralig'i — qovuq tanasi tafovut qilinadi.
Qovuq devori to'rt qavat­
dan tuzilgan: 1) eng ichki 
qavati — shilliq qavati qovuq 
bo'shaganda burmalarga boy 
bo'ladi, siydikka to'lganda 
esa burmalar yozilib, hajmi 
kengayib kattalashadi. Shil­
liq qavatda shilliq bezchala- 
ri va lim fa tugunchalari 
joylashgan; 2) biriktiruvchi 
to'qimadan tuzilgan shilliq 
osti qavati shilliq qavatida 
burmalar hosil bo'lishida rol 
o'ynaydi; 3) muskul qavati 
uch qavat joylashgan silliq 
muskul tolalaridan iborat; 4) 
seroz parda qavati qovuqning 
cho'qqisi bilan orqa yuza­
sini o'raydi. Erkaklar va 
ayollar qovug'i topografiyasi 
jihatdan bir-biridan tubdan