O’zbekiston Respublikаsi Oliy vа o’rtа mаxsus ta’lim vаzirligi



Download 272,11 Kb.
Pdf ko'rish
bet6/20
Sana12.02.2022
Hajmi272,11 Kb.
#445886
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   20
Bog'liq
nemis tilidagi sifatdosh konstruksiyalarning ozbek tilida ifodalanishi

Partip I mit Substantiv .
Bei der Verbindung von Partizip I und Substantiv handelt es sich um den freien 
attributiven Gebrauch des Partizips. Das Partizip ist in der Regel auf ein Verb mit 
aktivischer Bedeutung zuru’ckzufu’hren. 
Das lesende Ma’dchen
Das Ma’dchen liest
Daneben gibt es adjektivische Partizipien I, die auf eine pra’dikative Verbindung
mit sein zuru’ckgehen: 
Die dringende Hilfe 
Die Hilfe ist dringend“
 
1.2. O’zbek tilida sifatdosh va ularning qo’llanilishi
O’zbek tilida ham ko’plab olimlarimiz sifatdoshlar haqida batafsil ma’lumot
bergan bo’lib, sifatdosh fe’l anglatadigan harakat-holatni predmetning belgisi 
sifatida taqdim etadi. „ 
Sifatdosh shakli hozirgi o’zbek tilida quyidagicha yasaladi:
1)
–gan affiksi bilan yasaladi, bu sifatdosh yasovchi hozirgi o’zbek tilida eng 
ko’p ishlatiladi, harakatni o’tgan zamonda voge bo’lgan belgi sifatida
ifodalaydi: kelgan (kunim), o’qigan (kitobing-).



Bu sifatdosh shakli yot-, tur-, o’tir-. Yur- holat fe’llaridan yasalganida ushbu 
leksemashakllarning leksik ma’nosi ta’sirida hozirgi zamon ma’nosi
ifodalanadi: yonimda o’tirgan do’stim-, 
2)
–yotgan affiksi bilan yasaladi, harakatni hozirgi zamonda voqe bo’layotgan
belgi sifatida ifodalaydi: kel+a+yotgan (kishi-), o’qi+y+yotgan (kitobim).
-yotgan yaxlitligicha qo’shma affiksga aylangan bo’lsa ham, -yot qismining
asli fe’l leksemalik xuxusiyati qisman saqlangan: bu qo’shma affiks fe’l 
asosiga –a/-y ravishdosh affiksi orqali qo’shiladi: kel+a+yotgan kabi.
3)
–digan affiksi bilan yasaladi, harakat kelasi zamonda voqe bo’ladigan belgi 
sifatida ifodalanadi: kel+a+digan (kishi-), (yaxshi) ishla+y+digan (xodim)
kabi. Ushbu qo’shma affiks asli tur- fe’lining -gan affiksi bilan yasaladigan
sifatdosh bo’lib, keyinchalik tur- qismi tovush o’zgarishlari natijasida di 
talaffuz qilinadigan bo’lgan, mazmunan va shaklan yaxlitlanib, affiksga 
aylangan: o’qi+y+turgan>o’qiydigan. 
Fe’lning sifatdosh shakli -r/-s, -ajak, -mish, -gusi, -asi affikislari bilan ham
yasaladi: 
4)
–r affiksi bilan yasaladi. Bunday sifatdosh shaklidan „umumzamon“
ma’nosi ifodalanadi: ko’rar ko’zim-. Aytar so’zim-. 
5)
Sifatdosh shakli hozirgi o’zbek tilida cheklangan holda -gusi, -ajak affikslari 
bilan ham yasaladi: kel+gusi yil-, bo’l+ajak shogirdim-, yozil-ajak asar-
kabi.“
Shavkat Raxmatullaevning “Hozirgi adabiy o’zbek tili” kitobida sifatdoshlar
haqida yuqoridagilarni keltirib o’tgan va bundan tashqari ushbu muallifning 
2010-yilda nashrdan chiqqan „hozirgi o’zbek tili“ kitobida quyidagilar qo’shimcha 
tarzida berilgan.
“ Hozirgi o’zbek tilida fe’lning sifatdosh shakli asosan 

Download 272,11 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   20




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish