O`zbekiston respublikasi oliy va or`ta maxsus ta`lim vazirligi

V.A.Krutetskiy o‘spirinlarda uchraydigan motivlarning quyidagilarini alohida ifodalaydi:
a) Biror o‘quv faniga qiziqish ; b) Vatanga foyda keltirish istagi; v) Shaxsiy qobiliyatini ro‘kach qilish ;
g) Oilaviy an’analarga rioya qilish ; d) Do‘st-birodarlarga ergashish; e) Moddiy ta’minlash va hokazolar 
. Bilimlarni o‘zlashtirish jarayoni va uning psixologik komponentlari: Ta’lim jarayonining natijasi 
o‘zlashtirish, ichki va tashqi faoliyatni maqsadga muvofiq ravishda o‘zgartirishdir. Ta’lim bir odamning 
boshqasiga bilim va ko‘nikmalar berishidir. Bilim, ko‘nikma va malakalar ta’lim jarayonining natijasidir. 
Bilimlarni o‘zlashtirish jarayoni muammosi P.Ya.Galperin va N.F.Talizina tomonidan o‘rganilgan. Ular 
aqliy hatti-harakatlarni bosqichmabosqich shakllantirish nazariyasini ishlab chiqqanlar. Mualliflar aqliy 
hatti harakatlarni moddiy holda tashki nutq yordamida hamda aqliy shaklda, fikrda namoyon bo‘lishini 
izohlab berdilar. Aqliy hatti-harakatlarning birinchi bosqichi rasm, sxema, diagramma va shartli belgilar 
tarzida o‘z ifodasini topadi. Aqliy hatti-harakatlarning ikkinchi bosqichi ko‘rgazmalardan olgan 
tasavvurlari to‘g‘risida o‘quvchilarning ovoz chiqarib, fikr yuritishidan iboratdir. Uchinchi bosqich esa, 
sub’ekt ongida tasavvur, tushuncha, qonuniyat, xossa, xususiyat, operatsiya, usul tariqasida namoyon 
bo‘ladi. Ma’lumki, o‘quvchilarga taklif etiladigan axborotlar aql bovar qilmaydigan darajada tezlik bilan 
ko‘payib bormoqda. Shuningdek, ularning juda tez eskirib qolib, yangilashni taqozo etishi ham o‘z-

---

242 
o‘zidan ma’lum bo‘lmoqda. To‘rtinchi boskichda bajarilgan hatti-harakatlar ichki rejada ovoz 
chiqarilmay bajariladi.
Beshinchi bosichda esa faoliyatni fikran bajarishga o‘tiladi. Bundan ravshan ko‘rinib turibdiki, materialni 
asosan yodlab olish va xotirada saqlab qolishga asoslanadigan ta’lim hozirgi talablarga qisman javob 
bermoqda. O‘quvchilarga hamisha yangilanib turadigan axborotni mustaqil ravishda o‘zlashtirib borishga 
va o‘qishni bitirib ketganidan keyin, kishiga jadal sur’atlar bilan o‘sib borayotgan fantexnika 
taraqqiyotidan orqada qolib ketmaslik imkoniyatini beradigan qobiliyatlar taraqqiyotini beruvchi tafakkur 
sifatlarini tarkib toptirish muammosi birinchi o‘ringa chiqib bormoqda.