O`zbekiston respublikasi oliy va or`ta maxsus ta`lim vazirligi

KIChIK YОShDAGI O`QUVChILARDA XAYОL.
Xayol qilish xotiramizdagi bor tasavvurlar asosida ularni qayta to`zish va shu asosida yangi obraz 
yaratish demakdir. O`quvchilar bu faoliyatda uzlarida mavjud bo`lgan tasavvurlarga xam tayanadilar. 
Xayol xammadan oldin kurgan va bilganlarini tez esga tushirishda tayanadi va shunda samarali bo`ladi. 
Agar nimani esga tushirish ma`lum bulsa , demak xayol qilish uchun qo`lay zamin bor deb xisoblash 
zarur. 
Xayol ijodiy protsess bo`lib, uning mazmuni boy va xilma-xildir. O`quvchi bolalarning yosh 
xususiyatlarini bilishi, o`quvchilarning kaysi bilim zapaslariga tayanish kerakligini mavjud tasavvur va 

---

186 
boyliklardan kaysi birini tanlab olish va undan foydalanish kerakligini xamda ularning xayol okimini 
kaysi tomonga karab uzgartirish maksadga muvofik bulish maksadida bilish kerak. 
Ma`lumki xayol faoliyat tafakkur bilan chambarchas boglangan bo`ladi. Fikrlash protsesslari xayol 
tasavvurlariga tayanadi. Ba`zan fikrda ma`no ochilmagan bulsa u tushunarli bulmaydi. Jumladan , bolalar 
masallarni tinglashni va ukishni yaxshi ko`radilar, ammo 7-8 yoshli bolalar masallarning ma`nosiga 
tushunib etmaydilar. 
A.Krilovning masallarini ukiganda ukituvchi ularni anglab olishiga o`quvchiga yordam bermasa , 
o`quvchi masalni moxiyatini anglab etmaydi. Bu xususiyatni o`quvchi dasr kitobidagi xikoyalarga 
nisbatan emas., balki o`zining bolalarga berayotgan darslariga nisbatan xam esda tutishlari lozim. 
Shunday qilib, kichik yoshdagi o`quvchi tafakkurining o`sishi, ongning tobora yangidan-yangi 
bilimlar bilan boyib borishi xayol obrazlarining uzgarishiga xam yordam beradi.
Xayol obrazlari bogcha yoshidagi bolalardagiga karaganda boyrok, murakkabrok, to`larok, 
butunrok, va shu bilan birga differentsiallashgan bo`ladi. Obrazlarning boyishi va murakkablashishi butun 
kichik yoshdagi o`quvchida davom etaveradi. Kichik yoshdagi o`quvchining xayoli xakikatga tobora 
moslashgan xolda o`sib boradi.