O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi

5-§. Qoliplar tayyorlashda foydalaniladigan texnologik moslama va as-
ma’ruzalar 
Model komplekti
. Model komplektiga model, model plita, sterjen 
yashigi, quyish tizimi, model elementlari va boshqalar kiradi. 
 
 
28-rasm.
 Turli modellar: a - yaxlit model; b - ikki bo‘lak model; d - ajraluvchi 
model. 
 
Model.
 Model vositasida qolip materialiga quymani tashqi shaklining izi 
tushirilib  qolip  tayyorlanadi.  Shu  boisdan,  modelning  tashqi  shakli  olinuvchi 
quymaga  mos  bo‘lib,  o‘lchamlari  suyuq  metallning  qolipda  kirishishi  va 
mexanik ishlovga belgilangan quyim qiymati hisobiga kattaroq olinadi. Odatda, 
ular yaxlit va qoliplashni osonlash- tirish maqsadida ajraladigan ham qilinadi. 
Model  plitasi
.  Mashinalarda  qolip  materialidan  qolip  tayyorlashda  unga 
quymaning modeli, quyish tizimining model elementlari va opoka o‘rnatiladi. 

---

67 
 
Model plita metalldan (qo‘lda qolip tayyorlashda foydalaniladigan taglik 
plita taxtadan) yasaladi. 
Agar  qolip  ikkita  qoliplash  mashinasida  tayyorlansa,  model  plitasi  bir 
tomonlama  ishlaydigan,  bir  mashinada  qolip  tayyorlansa,  ikki  tomonlama 
ishlaydigan bo‘ladi. Model plitalarda ma’lum tartibda teshiklar ochilgan bo‘lib, 
zaruratga  ko‘ra  ularga  o‘rnatilgan  boshqa  modellar  va  tizimlari  bilan 
almashtiradi.