О`zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Qarsagan 
—  Sho`rchi  rayonidagi  qishloq  nomi.  Aslida  Qarsakgan  yoki  Qarsakkon 
bo`lishi  kerak.  Mahalliy  xalq  tulkining  bir  turini  qarsak  deb  atagan.  Qadimgi  turkiy  tilda 
Mahmud Koshg`ariyning «Devonu lug`atit turk» asarida ham qarsak tulkilar jinsidan bo`lgan bir 
hayvon,  uning  oq  o`siq  terisidan  po`stin  qilinadi,  deb  aytilgan.  Agar  bu  so`zni  «qarasagan» 
tarzida oladigan bo`lsak, «qarsak» tulkining bir turi, «gan» tojikcha ko`plik affiksidir.
 
YUrchi 
—  Denov  rayonidagi  qishloq.  Aslida  «yurtchi»  bo`lishi  kerak.  «YUrtchi» 
so`zining o`zini esa quyidagicha izohlash mumkin: a) ko`chib qo`nadigan joy; b) ko`chmanchilar 
yashaydigan  joy;  v)  yaylov.  Bu  qadimgi  turkiy  so`z  bo`lib,  chorvadorlar  va  ko`chmanchilar 
yashaydigan joyga nisbatan ishlatilib kelingan. Fikrimizcha, yurchi «yurtjo», ya`ni yurtjoy o`rin 
demakdir. «YUrtjoy», «yurtchi» shaklida qo`llanib kelinmoqda. YUrchi so`zining kelib  chiqish 
tarixini B. A. Ahmedov o`zining «Istoriya Balxa» kitobida ilmiy ravishda isbotlab bergan.
 
Boldir 
—  Surxondaryo  viloyatidagi  qishloq  nomy.  etimologik  jihatdan  bu  so`z  qadimgi 
turkiy  so`z  bo`lib,  asl  ma`nosi  tog`  burniga  o`xshagan  ko`tarilib  chiqqan  narsa,  demakdir. 
Maxmud  Koshg`ariyning  «Devonu  lug`atit  turk»  asarida  boldir  —  tog`  burni  tarzida  uchraydi. 
SHuningdek,  devonda  «boldir»  boshqa  komponentlar  bilan  qo`shilib,  boldir  o`g`il,  qiz  (O`gay 
o`g`il, o`gay qiz) ma`nosida ham qo`llanilgan.
 
Dehbolo 
—  Boysun  rayonidagi  qishloq.  Erli  xalq  «diybola»,  «dibolo»  tarzida  talaffuz 
qiladi.  Bu  so`z  tojikcha  deh,  (qishloq),  bolo  (baland  yuqori)  komponentlaridan  tashkil  topgan, 
dehbolo  —  «yuqori  qishloq”  demakdir.  Dehbolo  nomi  bilan  ataladigan  qishloqlar 
respublikamizning Samarqand, Qashqadaryo viloyatlarida ham uchraydi.
 
Pulxokin 
—  Boysun  rayonidagi  qishloq.  Qishloqning  shimoliy  qismida  er  osti  sizot 
suvlarining qo`shilishi natijasida katta ariq paydo bo`lgan va tabiiy holda er qatlami tagidan oqib 

---

 
88 
o`tib  ko`prik  shakliga  kelib  qolgan.  Pulxokin  fors-tojikcha  pul  (ko`prik),  xok  (tuproq) 
komponentlaridan tashkil topgan, «kin» esa tojikcha sifat yasovchi qo`shimchadir. SHunga ko`ra 
Pulxokin  —  tuproqli  ko`prik,  degan  ma`no  ni  bildiradi.  Qishloqqa  ham  «tuproq  ko`prik»  nomi 
berilgan.
 
Egarchi 
— Boysun rayonidagi qishloq. Mahalliy xalq «iyarchi» deb ataydi. Aytishlaricha, 
bu  qishloq  joylashgan  er  otning  egariga  o`xshagan  bo`lganligi  uchun  «iyarchi»  deb  atalgan. 
Fikrimizcha,  bu  qishloqda  qachonlardir  egar  yasovchi  kosiblar  bo`lgan  va  shuning  uchun 
«egarchilar» yashaydigan joy deb nomlangan bo`lsa kerak.