O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Kerakli tovush

 - 

umumiy vokal ichkaridan tashqariga chiqaradigan ovoz  - 

epiglittic  funnel  deyiladi.  Siz  har  doim  ovoz  texnikasini  yaxshilash  va  ichkaridan 

chiqaradigan 

tovushga 

ehtiyoj 

sezasiz. 

Natijada 

ovozingiz 

tiniqlashib 

ravshanlashib boradi va sizni ovozingiz rivojlanadi. 

 

2-mavzu. Nafas organlari anatomiyasi. 

1-§. So‘zlash va kuylash xossalari. 

So‘zlash  va  kuylash  fonatsiyasi  vaktida  nafas  olish  apparati  tomok  va 

artikulyasiya  apparati  ish  faoliyati  bilan  chambarchas  bog‘lik  bo‘ladi.  Kuylash 

uchun ishlatiladigan nafas

 

fakat kuylash vaktida xosil bo’lib, rivojlanadi.  

Nafas olish organi:  

-

 

traxeya  -  15  smga  yaqin  trubkasimon.  Ko’krak  qismgacha  yetib 

borganda  troxeya  o’ng  va  chap  bronxlarga  bo’linadi,  qaysiki  o‘z  navbatida  yana 

ko’p  kanallarga  bo‘linib  bronxial  daraxt  xosil  qiladi.  Traxeya  ochiq  yarim  doira 

tog’aylardan tashkil topgan.  

-

 

bronxlar  -  ular  orqali  xavo  o’pkaga  yetib  boradi,  bu  yerda  o’pka 

ko’piklari  gaz  almashuvini  bajaradi.  Inson  yugurib  ketayotganida  o’pka  nafas 

olishni  yengillatish  va  ventilyasiyani  kuchaytirish  uchun  maksimal  kengayadi. 

Uxlayotganda ular torayadi, ba’zi qismlari esa nafas olishdan to’xtaydi.  

-

 

o’pka  -  elastik,  xavodek  yengil,  gubkani  eslatadi.  Uning  asosiy 

og’irligini  undagi  o’pka  ko’piklari  tashkil  etadi.  O’pka-yomon  tovush  o’tkazich 

---

203 

 

xisoblanadi.  Nafas  olish,  ya’ni  xavoning  o’pkaga  surilishi,  ko’krak  qafasining 

kengayishi va ko’tarilishi natijasidir, xamda diafragmaning tushirilishidir.  

-

 

diafragma – ko’krak qorin mushaklarining murakkab formasiki, qo’polni 

eslatadi.  

-

 

nafas  olish  va  chiqarish  paylari:  ko’krak  qafasining  nafas  olish  paylari 

qisqaradi, nafas chiqarish paylari aksincha bo’shashadi. 

  

O’pka,  bronxlar,  xiqildoq  va  yuqori 

rezonatorlarning  tuzilishi:  1-o‘pka,  2-bronx;  3-

bronxiola;  4-alg‘veolalar;  5-til;  6-shiqildoq;  7-

kekirdak; 8-kichik tilcha; 9-xiqildoq.  

Nafas olish

 

sistemasi nerv sistemasi tomonidan 

2 xil boshqariladi: o’z- o’zidan (erkin) va erkin emas.  

O’quvchi bilan ishlayotganda nafas olishning quyidagi 

prinsiplariga  rioya  qilish  talab  etiladi:  sokin,  kerakli  xajmda,  chuqur  nafas  olib, 

tovush  chiqarishdan  oldin  uni  ushlab  turish,  nafasni  sekin  chiqarish  va 

taqsimlashni o’rgatish.  

Ovoz  apparati  2  funksiyani  bajaradi:  1-tomoq  va  nafas  yordamida  tovush 

xosil  qilish;  2-shu  tovushni  transformal  etish,  bu  vazifani  artikulyasion  apparat 

bajaradi.